Grettis saga

Proverbs and proverbial materials in Grettis saga

Edition used.   Grettis saga Ásmundarsonar. Bandamanna saga. Odds þáttr Ófeigssonar. Guðni Jónsson gaf út. . Íslenzk fornrit VII. Reykjavík, 1936.   ?rvar-Odds Saga. Ed. R. C. Boer. Altnordische Saga-Bibliothek 2. Halle a. S., 1892.
Others.   
Translations.
Others.

Editorial comment.   At a bit over 63, 000 words, Grettis saga has a much higher than average frequency of occurrence of proverbs and proverbial phrases. Interestingly, a high percentage of these materials is found nowhere else in Old Icelandic prose literature, which also is unusual. Hermann Pálsson has written on some of these proverbs with attention to their possible continental backgrounds, and there is a thesis by Örnólfur Thorsson devoted to them: Orð af orði: Hefð og nýmæli í Grettlu M.A. Thesis, Háskóli Íslands, 1993.

ÍF VII.   3. 9. En er þeir Þrándr ok ?nundr kómu í Suðreyjar, fundu þeir þá Ófeig gretti ok Þormóð skapta, ok gerðisk með þeim vinátta mikil, því at hverr þóttisk annan ór helju heimtan hafa, þann er eptir hafði verit í Nóregi, meðan ófriðr var sem mestr.
CSI II.   3.
52.  When Thrand and Onund reached the Hebrides, they met Ofeig Grettir and Thormod Skafti, and a close friendship developed among them, because all the people who met up again after being in Norway at the height of the warfare there felt as though they had rescued each other from the dead.
ASB. 8.  3. 7-8. 18. hverr – hafa, stehende redensart von freunden, welche einer grossen gefahr entronnen sind, vgl. zur ?. O. s. 14, 1.

ÍF VII.   3. 9. Vísa 1.  Glatt esat mér, síz mœttum,/mart hremmir til snimma,/oss stóð geigr af gýgi/galdrs, eldþrimu skjaldar;/hykk, at þegnum þykki,/þat ’s mest, koma flestum,/oss til ynðis missu/einhlítt, til mín lítit.   1. vísa. (Vanter í 551 og 10). Mér esat glatt, síz mœttum skjaldar eldþrimu (a); mart hremmir til snimma; oss stóð geigr af galdrs gýgi (b); hykk, at flestum þegnum þykki lítit til mín koma; þat ’s oss mest einhlítt til ynðis missu.  a) skjaldar eld- (sverðs) -þrima (þruma, gnýr): bardagi; – b) galdrs (vopnagnýs, orustu) gýgr (tröllkona): axarkenning.  Mér er ekki glatt í geði, síðan eg var í orustunni; margt ber of snemma að hendi; mér stóð tjón af öxinni; eg hygg, að flestum mönnum þyki lítið til mín koma; það er mér einhlítast til gleðitjóns.
CSI II.   3. Onund Tree-leg complains to his friend, Thrand Bjarnarson, of his diminished state and, possibly, status following his battles and the loss of his leg:
52. Verse 1. I am not happy after facing/the arrow-hail pounding on shields./Much happens too early; we flinched/at the ogresses’ howling./Most men, I feel, doubtless/deem me of little mettle;/this is what most has deprived/me of my delights. Note: ogresses’ howling: axe
ASB 8.   3. 8. Str. 1.  Pros. wortfolge: Esat mér glatt, síz (vér) mœttom skjaldar eldþrumo. Mart hremmer til snemma. Geigr stóþ oss af galdrs gýge. Ek hygg, at flestom þegnom þykke lítet koma til mín. Þat er oss mest einhlítt til ynþesmisso. "Meine freude ist dahin, seitdem ich im kampfe war. Manches (leid) fasst (einen) zu früh an. Mir ward duch das beil schaden zufügt. Ich glaube, dass die meisten krieger mich wenig wert achten. Das ist die ursache meines mangels an freude." skjaldar eldþruma = þruma skjaldar elds. skjaldar eldr, "feuer (verderben) des schildes", "ein schwert". þruma f., lärmder schwerter" = "kampf" (c. 2, 7). galdr, n., "zaubergesang", "lärm", insbesondere von kampflärm, daher "kampf". galdrs gýgr, "riesenweib des kampfes", "ein beil". øxar kall menn tröllkvenna heitum, ok kenna við blóð eða benjar, eða skóg eða við Sn. E. I, 420. –lítet koma til mín, vgl. Flat. I, 210: þat sverð, er til kom hálf mörk gulls; ähnlich c. 68, 6: ørendi at lítit mun til koma, einhlítr, "genügend", mest e., "vollständig".
TPMA 4.   88. FRÜH/tôt/early  1. Früh als kennzeichnender Zeitpunkt 1.1. Manches stellt sich früh ein 1.1.1. Leid und Unglück  Nord. 1 Mart hremmer til snemma Manches (Leid) packt zu früh zu GRETTIS SAGA 3, 11. → UNGLÜCK 91 – 92.

ÍF VII.   4. 11. ?nundr kvað þat eigi vita mega, fyrr en reynt væri.
CSI. II. 4.
53.  Onund said that there was no telling until it was put to the test.
ASB. 8.  4. 11.   1. Diese ironische äusserung ?nunds enthält in indirekter rede das c. 40, 5 citierte sprichwort.
TPMA 9.162-3.  PRÜFEN/mettre à l'épreuve/to test 1.Prüfen (Versuchen) als positive Handlung 1.2. Prüfen (Versuchen) bringt mehr Nutzen als Schaden 1.2.2. Ohne Prüfen (Versuchen) kein Nutzen Nord. 33 Ketill kvað ekki duga ófreistat Ketill sagte, nichts nütze unerprobt KETILS SAGA HÆNGS 2 (→ FAS II, 115). 34, 35 Ekki dugir ófreistat Nichts nützt unerprobt NJÁLS SAGA 5, 4 (= JÓNSSON, ARKIV 305. JÓNSSON 127). SIGURÐAR SAGA ÞÖGLA 23, 20 (→ GERING S. 11). 36 Herrauðr sagði, at eigi dygði ófreistat Herraud sagte, Uerprobtes nütze nicht BÓSA SAGA 12, 11. 1.3. Prüfen (Versuchen) verschafft: 1.3.1.1. Ohne Prüfen (Versuchen) kein Wissen 163. Nord. 42 Fátt veit fyrr en reynt er Wenig weiss man, bevor man is versucht hat HARALDS SAGA HARÐRÁÐA 10 (→FMS VI, 155 [=JÓNSSON, ARKIV 461. JÓNSSON 183]). 43 Fundit mun þat er reynt er lengr Man wird herausfinden, was man länger geprüft hat MÁLSHÁTTAKVÆÐI 17, 4 (= GERING 105. JÓNSSON 137). 44 Hvat veit sá er einskis freistar Was weiss der, der nichts versucht? ERREKS SAGA 37 (→JÓNSSON, ARKIV 461[= JÓNSSON 183]). 45 Önundr kvað þat eigi vita mega fyrr en reynt væri Önund sagte, das könne man nicht wissen, bevor man es versucht habe GRETTIS SAGA 4, 5. 46 Fleira veit, sá er fleira reynir Mehr weiss der, der mehr versucht EBD. 14, 7 (=JÓNSSON, ARKIV 461. JÓNSSON 183). 47 Þá veit þat, er reynt er Dann weiss man es, wenn man es versucht hat EBD. 40, 5 (= JÓNSSON, ARKIV 333. JÓNSSON 137).
Ed. note. See below, 40. 135-6.

ÍF VII.   4. 12.  Vísa 3.  Séðu, hvárt sár þín blœða;/sáttu nökkut mik hrøkkva;/auðsløngvir fekk enga/einfœttr af þér skeinu;/meir es mörgum, snerru,/málskalp lagit, Gjalpar/brjótr esat þegn í þrautir/þrekvanðr, en hyggjandi.   3. vísa. (Vantar í 551 og 10). Séðu, hvárt sár þín blœða; sáttu mik hrøkkva nökkut; einfœttr auðsløngvir (a) fekk enga skeinu af þér; mörgum es meir lagit málskalp (b) en hyggjandi; snerru Gjalpar brjótr (c) esat þrekvanðr (d) þegn í þrautir.  a) mannkenning; – b) orðagjálfur, málæði; – c) snerru (orustu) Gjölp (tröllkona): öxi, sbr. galdrs gýgr í 1. vísu, brjótr öxar: hermaður; – d) vanur að sýna þrek, vaskur, hraustur.   Sjáðu, hvort sár þín blæða; sástu mig hopa nokkuð undan; hinn einfætti maður (eg, þ. e. Önundur) fékk enga skeinu af þér; mörgum er lagnari mælgi en vitsmunir; kappinn er ekkert hraustmenni, þegar á reynir.
CSI II.   4. Onund speaks a verse to the dying Vigbjod after striking his death blow:
54. Verse 3. See if your wounds bleed./Did you see me flinch?/You did not deal a scratch to me,/the one-legged slinger of riches./Many breakers of battle-axes/are more brag than brains./That man was not generous/with his strength when challenged.
ASB 8.   4. 12. 10.  Str. 3. Pros. wortfolge: Sé þú, hvárt þín sár blœða. Sáttu mik hrøkkva nøkkvat? Einfœtr auþsløngver fekk engva skeino af þér. Mörgom snerro Gjalpar brjót es meirr laget málskalp an hyggjandi. Þegn esat þrekvandr í þrautar.  "Siehe, ob nicht deine wunden bluten. Sahst du mich etwa zurückweichen? Der einfüssige krieger bekam von dir keine einzige schramme. Manchem kämpfer ist mehr redseligkeit als klugheit gegeben. Der held ist in gefahr nicht mit kraft versehen."   Séþu, s. die erste grammatische abhandlung der Sn. E. Metrisch wäre freilich séþu an dieser stelle möglich, vgl. str. 15, 1. 3; 32, 1; 33, 1. Auch z. 2 haben die hss. sáttu, saztu, was bei diesem verstypus (D) bedenklich ist, wie dgl. auch sonst in strophen der Gr. s. nicht vorkommt. auþsløngver, "reichtumschleuderer", ein freigebiger mann, hier Önundr. snerro Gjalp, "riesin des kampfes", "ein beil" (s. zu str. 1); dessen brjótr ("zerbrecher"), "ein krieger".  málskalp, "geschwätzigkeit".  þrekvandr = þrekvanr.   þrekr, "fortitudo".  þegn, wol ironisch, von Vígbjóðr.

ÍF VII.   5. 14.  Áttu þeir brœðr lengi um þetta at tala, allt þar til er Þrándr kvað eitt skyldu ganga yfir þá Önund báða; lét þá Eyvindr sefask.
CSI II.   5. Thrand persuades his brother Eyvind to overlook Onund's attack on the latter's brother-in-law, King Kjarval:
54. The two brothers talked the matter over at length until Thrand said that he and Onund would share the same fate, and Eyvind backed down.
ASB 8.   5. 13. 3.  12. eitt – báða, formelhaft redensart (so c. 24, 13; 69, 6; 91, 7), “dass dasselbe loos sie beide treffen solle.”

ÍF VII.   14. 38. “Vinr er sá annars, er ills varnar,” sagði Grettir.
CSI II.   14. Grettir when Asmund relieves him from his job of keeping the geese:
65. “A true friend spares others from evil,” Grettir said.
ASB 8.   14. 40. 7.  17. Man beachte die für Grettir charakteristische gnomische ausdrucksweise. Dasselbe sprichwort ist auch aus Dänemark nachgewiesen: Det er en ærlig ven, der varer en ad sin skade (Molbech, Danske ordsprog s. 246).
FJ Proverb word 458. Page 199. vinr – vinr er sás vörnuð býðr Sigv. Bers. 13. ‘Det er en ven som advarer’. Omtrent samme betyder: vinr er sá annars er ills varnar Grett 23 (Boer 40). ‘Den er en ven som advarer en mod det onde’.
TPMA 4.   47. FREUND/ami/friend 3. Art der wahren Freundschaft und des richtigen Verhaltens gegenüber Freunden 3.11. Mut zu berechtigter Mahnung und Verzicht auf falsches Lob 3.11.1. Man tadle und strafe, ermahne und warne seinen Freund zu seinem Besten⁴⁶  Nord. 788 Vinr ’s sás . . . Vörnuð býðr Derjenige ist ein Freund, der warnt SIGVATR 11, 13 (= JÓNSSON, ARKIV 458. JÓNSSON 181). 789 Ef þú vin átt, Þann er þér vildr sé, Fýs hann gott at gera, Orða þinna Þótt oþökk kunni, Þó skalt hann við vammi vara Wenn du einen Freund hast, der dir lieb ist, ermahne ihn, Gutes zu tun! Auch wenn dir für deine Worte keinen Dank weiss, sollst du ihn dennoch vor Schande warnen HUGSVINNSMÁL 25. 790 Vinr er sá annars, er ills varnar Derjenige ist des andern Freund, der ihn vom Bösen abhält GRETTIS SAGA 14, 7.     ⁴⁶Vgl. WHITING S 124.

ÍF VII.   14. 38. “Fleira veit sá, er fleira reynir,” sagði Grettir, “eða hvat skal ek nú gera?”
CSI II.   14. Grettir when Asmund says he’ll find him another task:
65. “The more you try, the more you learn,” Grettir replied. “What am I supposed to do now?”
ASB 8.   14. 41. 7.
FJ Proverb word 461. Page 201. vita – . . . fleira veit sá er fleira reynir Grett 23 (Boer 40). ‘Jo mere man prøver, desto mer ved man’. = GJ.

ÍF VII.   14. 38. Grettir segir: “Illt er at eggja óbilgjarnan.”
CSI II.   14. Grettir when Asmund tells him to scratch his back more vigorously:
65. “It’s a bad thing to goad the obstinate,” said Grettir.
ASB 8.   14. 41. 10.  17. óbilgjarn, “unerschrocken”, “furchtlos”, vgl. verðr e-hm bilt, “jemand fängt an sich zu fürchten”. Der Orms þáttr St. (Flat. I, 522, 3) hat die variante: illt er at eggja ofstopamennina; vgl. auch Sig. kv. skamma 21, 1: dælt vas at eggja óbilgjarnan.
FJ Proverb word 297. Page 175. óbilgjarn – ilt er at eggja óbilgjarnan (ofstopamanninn) Grett 24 (Boer 41), FMS III 206. ‘Det er slemt at ægge den der self ikke er til sinds at give efter (den voldsomme)’. I Sig. sk. 21 hedder det: dælt vas at eggja óbílgjarnan. GJ har ordspr., med var.: ofstopamannin.
TPMA 9.   276. REIZEN/provoquer/to provoke 1. Man reize keinen Kühnen (Anmassenden)  Nord. 1 Illt er at eggja óbilgjarnan Schlimm ist es, den Kühnen zu reizen GRETTIS SAGA 14, 10 (= JÓNSSON, ARKIV 297. JÓNSSON 126). 2 Ílt er at eggja ofstopamanninn Schlimm ist es, den Anmassenden zu reizen ORMS ÞÁTTR STÓRÓLFSSONAR 1 (→FMS III, 206 [= JÓNSSON, ARKIV 297]).   Anders: Nord. 3 Dælt var at eggja óbilgjarnan Leicht war es, den Kühnen zu reizen SIG. SKAMMA 21, 1 (= JÓNSSON, ARKIV 297).

ÍF VII.   14. 40-1. Grettir segir: “Skýzk þeim mörgum vísdómrinn, er betri ván er at.”
CSI II.   14. Grettir when Asmund thinks it’s going to blizzard, based on Kengala's behaviour:
66. “Wisdom falls short where it is most expected,” said Grettir.
ASB 8.   14. 44. 19.
FJ Proverb word 459. Page 200. vísdómr – skýzk þeim mörgum vísdómrinn er betri ván er at Grett 25 (Boer 44). ‘Visdommen svigter mange, af hvem man skulde vænte noget bedre (i retning af visdom’).

ÍF VII.   14. 41. “Verðr þat, er varir,” sagði Grettir, “ok svá hitt, er eigi varir.”
CSI II.   14. Grettir when Asmund expects Kengala’s back to be as firm as ever:
66. “The foreseeable happens, and the unforeseeable too,” said Grettir.
ASB 8.   14. 45. 20.
FJ Proverb word 436. Page 197. vara (2) – . . . verðr þat er varir ok svá hitt er eigi varir Grett 26 (Boer 45) ‘Det hændes mange som man mindst vænter’. jfr GJ: margan hendir það hann hugsar ekki (sækir það hann sízt varir).
TPMA 3.   49. ERWARTEN/attendre/to expect 1. Oft tritt ein, was man nicht erwartet  Nord. 4 Mart gengr verr, en varir Vieles geht schlechter, als man erwartet HÁVAMÁL 40, 6 (= JÓNSSON, ARKIV 436. JÓNSSON 174). 5 Margan þat sœkir, Es minst of varir Manchen sucht das heim, was er am wenigsten erwartet SÓLARLJÓÐ 8, 4 (= GERING S. 13). 6 Mart verðr annann veg enn maðrinn ætlar Manches kommt anders, als man erwartet JÓMSVÍKINGA SAGA 47 (→FMS XI, 150 [= JÓNSSON, ARKIV 450. JÓNSSON 178]). 7 Þat er satt, sem mællt er, at margan hendir þat, er minnzst varir Das ist wahr, was man sagt, dass manchem das widerfährt, was er am wenigsten erwartet ORKNEYINGA SAGA 30 S. 83, 4 (= JÓNSSON, ARKIV 436. GERING S. 13. JÓNSSON 174). 8 Nú verðr sumt þats mangi varir Nun geschieht manches, was niemand erwarter MÁLSHÁTTAKVÆÐI 25, 6 (= GERING S. 13). 9 Mart kann öðru víss til at bera en menn hyggja Manches kann sich anders zutragen, als die Menschen erwarten MÖTTULS SAGA 22 (→JÓNSSON, ARKIV 33 [= JÓNSSON, ARKIV 14]).   Ähnlich: Nord. 15 “Verðr þat er varir”, sagði Grettir, “ok svá hitt, er eigi varir” “Das geschieht, was man erwartet”, sagte Grettir, “und ebenso das, was man nicht erwartet” GRETTIS SAGA 14, 20 (= JÓNSSON, ARKIV 436. JÓNSSON 174).

ÍF VII.   14. 41. “Verðr þat, er varir,” sagði Grettir, “ok svá hitt, er eigi varir.”
CSI II.   14. Grettir when Asmund expects Kengala’s back to be as firm as ever:
66. “The foreseeable happens, and the unforeseeable too,” said Grettir.
ASB 8.   14. 45. 20.

ÍF VII.   14. 41. Fyrst hefir flegna trausta,/fær prettat mik, Grettir,/fljóð eru flest en prúðu/fullm?lug, Keng?lu;/víst mun venja flestar/vitr drengr af sér lengi,/hróðr nemi hrings en fríða/Hlín, kvaðningar mínar.
CSI II.   14.
67. cerse 10.  First of all, he has flayed/my trusty Kengala. Fair women/mostly go too far with their words:/Grettir tricked me./That lad is certainly wise enough/to teach me not entrust him/with orders. May the goddess/of the ring take in my words.

ÍF VII.   14. 44. "Teli þá hvárigir á aðr," sagði Grettir.
CSI II.   14.
67.  "Then neither of us should accuse the other," said Grettir, . . .

ÍF VII.   15. 44. Grettir kvað ekki þurfa at halda á sér sem ólmum hundi ok mælti þetta, “Þræll einn þegar hefnisk, en argr aldri.”
CSI II.   15. Grettir objects when men hold him back from his fight with Audun:
68. Grettir said there was no need to hold him like a mad dog – “Only a slave takes vengeance at once, and a coward never.”
ASB 8.   15. 48. 7.  4. argr (= ragr), “unmännlich”, “feige”, hier in substantivischer funktion.

ÍF VII.   15. 44. Grettir kvað ekki þurfa at halda á sér sem ólmum hundi ok mælti þetta, “Þræll einn þegar hefnisk, en argr aldri.”^{1    1}Einungis þræll hefnir sín þegar í stað, en ragur maður hefnir sín aldrei. Til samanburðar má minna á orð Hákonar jarls í Njálu (88. kap.), er Hrappur hafði brennt up hof Guðbrands í Dölum og flett goðin: “En goð hefna eigi alls þegar”.
CSI II.   15. Grettir objects when men hold him back from his fight with Audun:
68. Grettir said there was no need to hold him like a mad dog - “Only a slave takes vengeance at once, and a coward never.”
ASB 8.   15. 48. 7.  4. argr (= ragr), “unmännlich”, “feige”, hier in substantivischer funktion.
FJ Proverb word 482. Page 204. þræll – . . . þræll einn þegar hefnisk en argr aldri Grett 28 (Boer 48). ‘Trællen ene hævner sig straks, den feje aldrig’. Synes at antyde, at en træl vil straks hævne sig, medens en fribåren godt kan vænte og vise sin overlegenhed vid udførelsen. GJ har: þrællinn hefnir en argr aldrei, hvilket giver en god mening for sig.
TPMA 9.   177. RACHE/vengeance 8. Verschiedenes  Nord. 140 Eigi veit áðr hefndum lýkr Man weiss nich (, wie es ausgeht), bevor die Rache vollzogen ist MÁLSHÁTTAKVÆÐI 18, 6 (= JÓNSSON, ARKIV 166. JÓNSSON 66). 141 Þræll einn þegar hefniz, en argr aldri Ein Knecht rächt sich schnell, aber ein Feiger nie GRETTIS SAGA 15, 7 (= JÓNSSON, ARKIV 482. JÓNSSON 190). 142 Fornrar skemðar skal fyrr hefna Alte Schande soll man zuerst (wörtl.: früher) rächen BÆRINGS SAGA 24 S. 111, 26 (= JÓNSSON, ARKIV 165. JÓNSSON 66).
Ed. note.  See Deskis, p. 124, fn 77.

ÍF VII.   16. 44.  Tóku þau Ásmundr ok Ásdís við honum báðum höndum; var hann þar þrjár nætr, ok töluðu þeir mágar marga hluti milli sin.
Ed. note.See Víga-Glums saga, ed. G. Turville-Petre, p. 63, contents of note to 15/4: Cf. Eg. lxxviii. 59; . . . similarly Grett. xvi. 2 and xxxiv. 3. Hávamál 35. Jutes law: en tredje dags gjæst stinke, found in Svend Grundtvig, Gamle Danske Minder i Folkemunde, 1854-61, III, 214, in a list of “Ordsprog og Mundheld”.
TPMA 1. 446. BESUCH/visite/visit 2. Verschiedenes. Nord. 2 En þat var engi siðr, at sitja lengr en þrjár nætr at kynni Und dies war nicht Sitte, länger als drei Nächte zu Besuch zu weilen EGILS SAGA 78, 59 (vgl. GAST 2.1.2., WILLKOMMEN 1).

ÍF VII.   16. 46. Grettir svarar: “Eindœmin eru verst; ek hefi ok týnt mal þeim, er ek átta, ok leitum nú báðir samt.”
CSI II.   16. Grettir to Skeggi, who has also lost his food bag:
69. “What only happens to one is worst,” said Grettir. I’ve lost the bag I had with me too. Let’s look for them together.”
ASB 8.   16. 50. 9.  16. eindœmin eru verst, der sinn ist: “das schlimmste unglücke ist dasjenige, das nur éinen trifft (eindœmi, n., “etwas das nicht seines gleichen hat”). Vgl. das lateinische: solamen miseris socios habuisse malorum.
FJ Proverb 87. Page 79. einsdæmi – eindæmin eru verst Grett. 29 (Boer 50), K. (her eins-) ‘Hvad der vederfares den enkelte er det værste’; denne betydning fremgår klart af Grettiss.; der udtrykkes det samme som ved “commune naufragium dulce”. GJ = K.
TPMA 1.   61. ALLEIN/seul/alone, lonely 1. Vor- und Nachteile des Alleinseins 1.2. Einsamkeit ist schlecht 1.2.2. Wer allein ist, hat keinen Tröster und Helfer  Nord. 26 Eindœmin eru verst Für jeden, der allein trifft, ist am schlimmsten GRETTIS SAGA 16, 9 (= JÓNSSON, ARKIV 87. JÓNSSON 35). 27 Eins-dœmin eru verst Kålund 31 (= JÓNSSON, ARKIV 87).

ÍF VII.   16. 46. “Hverir bera þat fleiri en þú?” sagði Grettir, “ok lát mik sjá, því at mart er öðru líkt.”
CSI II.   16. Grettir to Skeggi, when the latter claims to have found his own food bag:
69. “Who else says it’s yours?” asked Grettir. “Let me have a look. One thing may look like something else.”
ASB 8.   16. 51. 10.  2. Hverir bera (scil. kvið) þat fleiri en þú, “wer ausser dir kann das bezeugen?”
FJ Proverb word 253. Page 108. líkr (jfr móðurbróðir) – mart er öðru líkt Grett 29 (Boer 51). ‘Mange ting ligner hinanden’. Aasen: ‘D’er mangt odro likt’. GJ: Margt kann öðru líkt að vera.
TPMA 5.   55. GLEICH/égal/equal 17. Redensarten und Vergleiche 17.5 Verschiedenes  Nord. 264 Brigða lengi er hverr enn sami Immer ist jeder sich selbst gleich MÁLSHÁTTAKVÆÐI 18, 8 (JÓNSSON, ARKIV 340. JÓNSSON 140). 265 Þvíat mart er öðru líkt Denn vieles ist anderem ähnlich GRETTIS SAGA 16, 10 (= JÓNSSON, ARKIV 253. JÓNSSON 107).

ÍF VII.   16. 46. Grettir kvað þetta eigi eptir mannvirðingu ganga, þótt hverr hefði þat, er ætti.
CSI II.   16. Grettir and Skeggi contend over the lunch bag.
69.  Grettir said people should have what was theirs, whatever their status.

ÍF VII.   17. 49. Grettir mælti: “Þá er eigi þat at launa, sem eigi er gört.”
CSI II.   17. Grettir when his father gives him little for the trip abroad:
70. “Then there’s no need to reward a favour that isn’t done,” said Grettir.
ASB 8.   17. 54. 3.
FJ Proverb word 242. Page 107. launa (jfr. lífgjöf) – . . . Grett. 31 (Boer 54). ‘De behøver man ikke at lönne hvad ikke er gjort.’. GJ: ekki þarf að launa það aldrei er gjört.
TPMA 8.   34. LOHN/salaire/wages 1.Was und wer Lohn verdient und erhält 1.1 Lohn setzt etwas voraus und muss (durch Arbeit) verdient werden  Nord. 5 Er eigi þat at launa, sem eigi er gört Für das, was nicht getan worden ist, braucht kein Lohn gegeben zu werden GRETTIS SAGA 17, 3 (= JÓNSSON, ARKIV 242. JÓNSSON 104).

ÍF VII.   17. 49. Margir báðu hann vel fara en fáir aptr koma.
CSI II.   17. Narrative comment on public opinion at Grettir's departure in outlawry:
70. Many people wished Grettir a safe journey, but few a safe return.
ASB 8.   17. 54. 3.  13.14. Margir usw., man beachte die charakteristische wendung, welche in wenigen worten das schon damals über Grettir sich bildende allgemeine urteil hervorhebt.

ÍF VII.   17. 49.  Móðir hans fylgði honum á leið; ok áðr þau skilðu, mælti hon svá: "Eigi ertu svá af garði görr, frændi, sem ek vilda, svá vel borinn maðr, sem þú ert; þykki mér þat mest á skorta, at þú hefir ekki vápn, þat er neytt sé, en mér segir svá hugr um, at þú munir þeira við þurfa."
CSI II.   17. Grettir's mother prepares to give him the family sword, Jokulsnaut, as he leaves in outlawry:
70. His mother accompanied him on his way. "You haven't been sent on your way as well equipped as I would like to see someone of your standing, my son," she told him before they parted. "What I think you lack most is a useful weapon. Something tells me you will be needing one."
ASB 8.   17. 54. 3.    16. gera e-hn af garði = leysa e-hn af g., "jemand entlassen, von hause senden". – svá, "so ausgerüstet".

ÍF VII.   17. 50. Vísa 12. Hygg ek, at heiman byggi/heldr auðigr snauðan,/blakkþollr byrjar skikkju,/beiðendr móins leiðar;/enn réð orðskvið sanna/auðnorn við mik fornan/ern, at bezt es barni,/benskóðs fyr gjöf, móðir. 12. vísa. Ek hygg, byrjar skikkju blakkþollr (a), at heldr auðigir beiðendr móins leiðar (b) byggi snauðan heiman; ern auðnorn (c) réð enn sanna við mik fyr gjöf benskóðs (d) fornan orðskvið, at móðir es bezt barni.  a) byrjar skikkju (segls) blakkr (hestur): skip, þess þollr (viður): mannkenning; – b) móins (orms) leið: gull, beiðandi gulls: mannkenning; – c) kvenkenning; – d) benskóð hér: sverð (sjá skýringu við 6. vísu). Eg hygg, maður, að hinir heldur auðugu menn hafi búið mig fátæklega að heiman; hin dugandi kona hefir enn látið sannast á mér með sverðsgjöfinni, að móðir er bezt barni.
CSI II.   17. Grettir on the gift of Asdis:
71. Strophe 12. Rider of the cloak that clothes the wind!/I think that rich man has given me/a poor start from home. I hoped/for gold from the dragon’s lair./For her gift of a wound-maker/a woman of calibre proved/the truth of the ancient saying:/The mother is best to the child.
ASB 8.   17. 55. 6.  Str. 12.  Pros. wortfolge: Byrjar skikkjo blakkþollr! Ek hygg, at auþoger Moens leiþar beiþendr bjuggo (mik) heldr snauþan heiman. Ern auþnorn réþ enn snna viþ mik fyr benskóþs gjöf orþskviþ, at móþer er bözt barne.  "Mann! Ich glaube, dass die reichen männer mich karg genug zu der reise ausgerüstet haben. Die vortreffliche frau hat wieder durch das geschenk eines schwertes an mir die wahrheit des sprichwortes bestätigt, dass das beste für das kind die mutter ist". Byrjar skikkja, "der mantel, welcher im winde weht", "das segel"; dessen blakkr (pferd), "ein schiff". þollr, m., "baum"; b. s. blakkþollr, "baum des schiffes" (welcher das schiff lenkt), "ein mann". Ueber hygg s. zu str. 11. Moens leiþ, "weg, ruhestätte der schlange", "gold" (s. den anfang der Ragnars s. loðbrókar). Moens leiþar beiþendr, "erwerber des goldes", männer". auþnorn, “göttin, welche kostbarkeiten (buchstäbl. reichtümer) trägt”, “eine frau” (Grettis mutter). réþ sanna = sannaþe. enn (stark betont) bedeutet wol “wiederum”; auch wegen der hending verdient das wort vor en (“aber”, “und”) den vorzug. benskóþ, n., “schädigung durch wunden”, “was schädliche wunden verursacht”, “ein schwert”. fyr b.s gjöf, “meþ sverþsgjöf” J.Þ.; der ausdruck ist sehr auffallend. fyr mit barne zu verbinden ist aber weit bedenklicher.
TPMA 8.   289. MUTTER/mère/mother 1. Bedeutung der Mutter 1.1 Fürsorge und Liebe der Mutter ist das Wichtigste  Nord. 17 Enn réþ orþskviþ sanna Auþnorn viþ mik fornan Ern, an bözt er barne . . . móþer Wieder hat die tüchtige Reichtumsnorne das alte Sprichwort an mir als wahr erwiesen, dass die Mutter für das Kind das Beste ist GRETTIS SAGA 17, 6 (= GERING 91. JÓNSSON 119).

ÍF VII.  17. 52.  ". . . nú er slíkt ótiltœkiligt."
CSI II.  17. The merchants on Haflidi's ship complain of Grettir's behaviour.
72. "We won't stand for it."

ÍF VII.  17. 52.  "Slíkt er ógeranda," sagði Hafliði; "mun oss aldri vel gefa, ef þér berizk þetta fyrir; mun ek leggja ráð til með þér."
CSI II.  17. Haflidi relays the merchants' complaints to Grettir.
72.  "That is impossible," said Haflidi. "Things won't turn out well for us if this is the way you and the crew are going to behave. I want to suggest a plan to you."

ÍF VII.  17. 52.  "Slíkt er ógeranda," sagði Hafliði; "mun oss aldri vel gefa, ef þér berizk þetta fyrir; mun ek leggja ráð til með þér."
CSI II.  17. Haflidi relays the merchants' complaints to Grettir.
72.  "That is impossible," said Haflidi. "Things won't turn out well for us if this is the way you and the crew are going to behave. I want to suggest a plan to you."
TPMA 10.   86. SCHIFF/bateau/ship    10. Verschiedenes  Nord. 60 Nauta prorsus ebet (lies mit Druck B: hebet) nauem dans nec sigi prebet. – Then ær een daare som giffwer saa skijbet (lies mit Druck B: skib at) han liggher selff vppa landhet Der Schiffer, der das Schiff weggibt, ist ganz stumpfsinnig und erweist sich keinen Dienst. – Der ist ein Narr, der sein Schiff so weggibt, dass er selbst auf dem Lande liegt LÅLE 632. 61 Sialldan mun þeim skipum uel faraz, er menn erv osattir innanbordz Selten werden diejenigen Schiffe eine gute Fahrt haben, deren Männer an Bord uneinig sind FÓSTBRŒÐRA SAGA 143, 9 (vgl. EINIGKEIT 1.1., KAMPF 2.3.1., 3.1., LAND 1.2.2.1.).

ÍF VII.   17. 52.  "Mun oss eigi mega sem þér? Hvat mun oss heldr bíta níð hans¹ en þik?"    ¹hans b. v. 556, 152.
CSI II.  17. The merchants respond positively to Grettir's having made fun of Haflidi as well as of them.
72. "Why can't we put up with it like you?" said the merchants. "Why should lampoons hurt us more than you?"
FJ Proverb word 139. Page 88. ganga (yfir) jfr lok og krjúpa – má (manni) þat er yfir margan gengr Eyrb 59, Ljósv 259, Fbr 45 (Hauksb 376), Hrk 16 (Austf. 116). ‘En kan finde sig i hvad der Eyrb. 32. kap.vederfares mange’. GJ: Má það yfir osv.
ÍM 104. GANGA Má það er yfir margan gengur.
TPMA 12.   256. VIEL/beaucoup/much 7. Viel als gegebene Menge 7.2. Viele als die breite Masse 7.2.7. Kaum einem ergeht es besser als den meisten  Nord. 205 Ok ma þer þat, er yfir margan gengr Und es kann dir geschehen, was über manchen kommt FÓSTBRŒÐRA SAGA 93, 3 (=JÓNSSON, ARKIV 139). 206 Er þat ok satt at segja, at má yðr, þat er yfir margan gengr Und das ist ein wahres Wort, dass euch geschehen kann, was über manchen kommt EYRBYGGJA SAGA 32, 17 (=JÓNSSON, ARKIV 139. JÓNSSON 53).
Ed. note. See also Hrafnkels saga, 4. 114. and Ljósvetninga saga, 6.(14.)24. A-text.

ÍF VII.   17. 55. Þeir sögðu hann lítit gott gera mundu. Hann sagði: “Munr er at mannsliði.”
CSI II.   17. Grettir on board the ship in the storm:
73. They said he would not do much good. “Many hands make light work,” said Grettir.
ASB 8.   17. 60. 20. 17. Munr – mannsliði, “die hilfe, die ein mann gewährt, macht einen unterschied (d.h. ist nicht bedeutungslos)”.
FJ Proverb word 274. Page 172. mannslið – munr er at mannsliði Grett 35 (Boer 60). ‘En mands støtte (under et arbejde) har sin betydning (gör dog altid noget)’. = GJ (-inu).
TPMA 2.   425. EIN/un/one  4. Ein – viel (zwei, mehrere) / Einmal – oft (zweimal, mehrmals) 4.1. Einer übt eine grosse Wirkung aus Vgl. unten 4.4.1., 4.7.  4.1.5. Einer richtet viel aus  Nord. 122 Munr er at mannsliðiNicht gleichgültig ist eines Mannes Hilfe GRETTIS SAGA 17, 20. 123 Mikils er einn góðr maðr verðr Ein einziger braver Mann ist viel wert KARLAMAGNÚS SAGA 41 (→ JÓNSSON, ARKIV 269 [= JÓNSSON 113]). 124 Mikit er eins manns gengi (Var.: Mikit má eins góðs drengs gengi) Gross ist eines einzigen Mannes Hilfe (Grosses vermag eines einzigen braven Mannes Hilfe) KARLAMAGNÚS SAGA 395 (→ JÓNSSON, ARKIV 269 [= JÓNSSON 113]). Vgl. MANN 54, TAG 206, 209, 211-212, WINTER 49 Umkehrung: Nord. 125 Seintt er eins lid Langsam ist eines einzelnen Hilfe Kålund 30 (= JÓNSSON, ARKIV 86. JÓNSSON 34) (vgl. oben 2.1.1.).
TPMA 5. 374. HAND/main/hand 5. Wirkung und Kraft mehrerer Hände 5.1. Viele Hände arbeiten leichter und schneller. Nord. 30 Multorum manibus alleuiatur onus. – Manghe hendher gøre snar gerningh. Durch die Hände von vielen wird die Last leichter gemacht. – Viele Hände vollbringen eine schnelle Tat LÅLE 621.

ÍF VII.   18. 59. Grettir mælti: “Mart er smátt, þat er til berr á síðkveldum.”
CSI II.   18. Grettir after having raided Kars haugr:
75. “Many little things happen at night,” said Grettir.
ASB 8.   18. 66. 13.  1.2. á síðkveldum, “in späten abendstundum”.
FJ Proverb word 376. Page 187. smár (jfr fár) – mart er smátt þat er til berr á síðkveldum Grett 38 (Boer 66) ‘Mange småting sker der sent om aftenen’.

ÍF VII.   18. 60. Þorfinnr svarar: “Ekki mun þér allt í augu blœða, ok engan hefir þessa fýst fyrr, at brjóta hauginn; en fyrir því at ek veit, at þat fé er illa komit, er fólgit er í jörðu eða í hauga borit, þá mun ek ekki gefa þér hér skuld fyrir, með því at þú fœrðir mér; eða hvar náðir þú saxinu góða?”
CSI II.   18. Thorfinn on Grettir’s raiding of Kar’s haugr.
76. “You are not a man of faint heart. No one until now has ever been keen to break into that mound. I know that it is a waste of treasure to bury it in the ground or a mound, so I cannot say you have done wrong, because after all you brought it to me.”
ASB 8.   18. 67. 16.  1. þér í augu blœða, "dich erschrecken". Der gewöhnlichere ausdruck ist vaxa e-hm í augu (in jemandes augen gross werden, sodass er sich fürchtet), so z.b. Hrafnkels s. Freysgoða s. 11, und auch hier die hass. C?b. Daneben brenna (D), was dem sinne nach von blœða nicht weit absteht.

ÍF VII.   18. 60. Þorfinnr svarar: “Ekki mun þér allt í augu blœða, ok engan hefir þessa fýst fyrr, at brjóta hauginn; en fyrir því at ek veit, at þat fé er illa komit, er fólgit er í jörðu eða í hauga borit, þá mun ek ekki gefa þér hér skuld fyrir, með því at þú fœrðir mér; eða hvar náðir þú saxinu góða?”
CSI II.   18. Thorfinn on Grettir’s raiding of Kar’s haugr.
76. “You are not a man of faint heart. No one until now has ever been keen to break into that mound. I know that it is a waste of treasure to bury it in the ground or a mound, so I cannot say you have done wrong, because after all you brought it to me.”
ASB 8.   18. 67. 16.  1. þér í augu blœða, "dich erschrecken". Der gewöhnlichere ausdruck ist vaxa e-hm í augu (in jemandes augen gross werden, sodass er sich fürchtet), so z.b. Hrafnkels s. Freysgoða s. 11, und auch hier die hass. C?b. Daneben brenna (D), was dem sinne nach von blœða nicht weit absteht.
Beowulf, ll. 3166-8.  forl?ton eorla gestr?on   eorðan healdan,/gold on gr?ote,   þ?r hit n? g?n lifað/eldum sw? unnyt   sw? hi [t ?r]or wæs.

ÍF VII.  18. 60-1. Grettir segir: “Eigi má vita, hverjum at mesta gagni kemr, um þat er lýkr.”
CSI II.  18. Grettir on the sword Karsnaut:
76. “There’s no telling whom it will serve the best in the end,” Grettir answered.
ASB 8.   18. 68. 18.  2. um þat er lýkr, formelhaft, s. c. 41, 4, “wenn das ende da ist”.

ÍF VII.  19. 64. “Orða sinna á hverr ráð,” sagði Grettir, “ok gera skal ek yðr slíkan forbeina,¹ sem ek má, ok gangið heim með mér.”      ¹forbeini: aðstoð, fyrirgreiðsla.
CSI II.  19. Grettir to the berserks at Thorfinn’s:
78. “Every man is the master of his own words,” said Grettir. "I shall look after you in every way I can. Come home with me."
ASB 8.  19. 71. 14.
FJ Proverb word 314. Page 177. orð (jfr dróttinn) – orða sinna á hverr ráð Grett 42 (Boer 71). ‘Enhver er herre over sine ord’ (bestemmer selv, hvad han siger). = GJ (med var.: stað) og orðanna (orða sinna) er hvör ráðandi.
TPMA 13.   307. WORT/parole/word 35. Verschiedenes  Nord. 1456 Opt ór skörpom belg skilin orð koma Oft kommen aus runzligem Mund verständige Worte HÁVAMÁL 134, 8. 1457 Miskvnnar mvn hverr a sinv þvraJeder wird für seine Worte der Gnade bedürfen81 ÞIÐREKS SAGA 128 (= JÓNSSON, ARKIV 282. JÓNSSON 118). 1458 Orða sinna á hverr ráð Jeder ist Herr über seine Worte GRETTIS SAGA 19, 14 (= JÓNSSON, ARKIV 314. JÓNSSON 129).

ÍF VII.  19. 65. “Slíkt er karlmannlíga talat,” sagði Grettir; “megu þær þá eigi yfir sinn hlut sjá.”^1     1yfir sinn hlut sjá: vera óánægðr með sitt hlutskipti; sbr. sjá ofsjónum yfir: láta sér sjást yfir kostina, vanvirða, meta lítils.
CSI II.  19. Grettir to the berserk on his intentions with Thorfinn’s women:
78. “That’s spoken like a true man,” said Grettir. "They won't be able to complain about being neglected."
ASB 8.  19. 72. 17.

ÍF VII.  19. 65. “Sjái þér fyrir því,” sagði Grettir, “en eigi geri ek mér alla menn jafna.”
CSI II.  19. Grettir to the berserk who mentions their becoming friends:
78. “That is up to you,” said Grettir. I for one don’t treat all men alike.”
ASB 8.  19. 73. 19.  4. geri, “halte für”, “achte”. 5. mér ist nicht mit jafna sondern mit gera zu verbinden.

ÍF VII.  19. 66.  Grettir kvað þat eigi skyldu – “því at þat er satt, sem mælt er, at öl er annarr maðr, ok skal eigi bráðabug at þessu gera, framar en áðr hefi ek sagt; eru vér litlir skapdeildarmenn hvárirtveggja.”
CSI II.  19. Grettir to berserks, when they want to make a firm pledge of companionship:
79. Grettir declined, saying, “There’s truth in the old saying that ‘Ale makes another man.’ Let's not rush into doing any more than I have said already. We are all rather impetuous characters.”
ASB 8.  19. 74. 22.  1.2. þat er – mælt er, s. zu c. 20, 6. 2. öl – maðr, “ein betrunkener weiss nicht was er redet”. 3. gera bráðabug at e-hvu, sonst in der älteren sprache nicht belegt, “etwas hastig abmachen”.
FJ Proverb word 491. Page 206. öl – öl er annarr maðr Grett 43 (Boer 74), Fms II 33, XI 112. ‘Øl er et andet menneske’, ?: drukken mand er som en helt anden (end i ædru tilstand).
TPMA 1.  478.  BIER/bière/beer  8. Das Bier macht zu einem andern Menschen  Nord. 14 Öl er annarr maðr Bier ist ein anderer Mensch JÓMSVÍKINGA SAGA 37 (→FMS XI, 112 [= JÓNSSON, ARKIV 491]). 15 Þat er ok forn málsháttr með oss sem opt reynist, at avl er annarr maðr Das ist auch ein altes Sprichwort bei uns, das oft erprobt worden ist, dass Bier ein anderer Mensch ist GROSSE ÓLÁFS SAGA TRYGGVASONAR 161 (→FMS II, 33 [= JÓNSSON, ARKIV 491]). 16 En þat er satt sem mælt er, at öl er annarr maðr Und das ist wahr, wie es (im Sprichwort) heisst, dass Bier ein anderer Mensch ist HRÓLFS SAGA 16, 12 (= FAS III, 85. GERING S. 14). 17 Þvíat þat er satt, sem mælt er, at öl er annarr maðr Denn das ist wahr . . . GRETTIS SAGA 19, 22 (= JÓNSSON, ARKIV 491. JÓNSSON 194).

ÍF VII.  19. 66.  Grettir kvað þat eigi skyldu – “því at þat er satt, sem mælt er, at öl er annarr maðr, ok skal eigi bráðabug at þessu gera, framar en áðr hefi ek sagt; eru vér litlir skapdeildarmenn hvárirtveggja.”
CSI II.  19. Grettir to berserk:
79. Grettir declined, saying, “There’s truth in the old saying that ‘Ale makes another man.’ Let's not rush into doing any more than I have said already. We are all rather impetuous characters.”
ASB 8.   19. 74. 22. 1.2. þat er – mælt er, s. zu c. 20, 6. 2. öl – maðr, “ein betrunkener weiss nicht was er redet”. 3. gera bráðabug at e-hvu, sonst in der älteren sprache nicht belegt, “etwas hastig abmachen”.

ÍF VII.   19. 67.   "Hér er næsta veiðarefni, eða eru n?kkur vápn, þau sem neyt¹ eru?"    ¹neyt: nýt 556, 152.
CSI II.  19. Grettir to Thorfinn's wife:
79.  "There's a fine catch here for the taking," he said. "Are there any suitable weapons around?"

ÍF VII.   19. 67. "Tölum síðar um þat," segir hann; "dugi nú hverr, sem má; eigi mun síðar vænna."
CSI II.   19. Grettir to Thorfinn's wife, who doubts his ability to succeed in attacking the berserks:
79. “We’ll talk about that later,” he said. “Now it’s everyone for himself. It’s now or never.”
ASB 8.   19. 75. 27.  12. eigi – vænna (vænna ist neutr. sing.) "es wird keine bessere gelegenheit mehr geben".

ÍF VII.   19. 67. "Tölum síðar um þat," segir hann; "dugi nú hverr, sem má; eigi mun síðar vænna."
CSI II.   19. Grettir to Thorfinn's wife, who doubts his ability to succeed in attacking the berserks:
79. “We’ll talk about that later,” he said. “Now it’s everyone for himself. It’s now or never.”
ASB 8.   19. 75. 27.  12. eigi – vænna (vænna ist neutr. sing.) "es wird keine bessere gelegenheit mehr geben".

ÍF VII.   19. 67. Húsfreyja mælti: "Nú væri guð í garði,² ef nökkut mætti um bœtaks várn hag."     ²guð í garði: góð ván í 10; ok góð jól b.v. 556.
CSI II.   19. Thorfinn's wife when she realizes Grettir will try to defeat the berserks:
79. "It would surely be a godsend if anything could improve our lot now," said the farmer's wife.
ASB 8.   19. 75. 28.  13. Nú – garði, “das wäre ein geschenk gottes” (buchst.: “jetzt wäre gott in unserem hause”).
FJ Proverb word 156. Page 91. guð – . . . nú væri guð í garði (ok góð jól tf. nogle hdss) ef Grett 44 (Boer 75). ‘Nu vilde der være gud (?: det störste held) i gårde’, hvis osv.

ÍF VII.   19. 67-8.   . . . kemr á þá berserksgangr ok grenja sem hundar.
CSI II.  19.  The berserks react to Grettir's deception.
79.  They went berserk and began howling like dogs.

ÍF VII.   20. 72. Þorfinnr þagði á meðan, ok er hon hafði úti söguna, svarar hann svá: “Satt er þat, er mælt er, lengi skal manninn reyna; eða hvar er Grettir nú?”
CSI II.   20. Thorfinn to his wife after she tells him of Grettir’s deeds:
82. Thorfinn remained silent until she had finished the story, then said, “The old saying is true, that it takes time to know people. So where is Grettir now?”
ASB 8.   20. 81. 6.  2.3 Satt – mælt er, “das sprichwort sagt die wahrheit”, eine namentlich in dieser saga häufige wendung, wenn ein sprichwort citiert wird, so c. 19, 22; 34, 6; 41, 3, ähnlich c. 45, 9; 82, 8; vgl. auch c. 78, 4; 88, 24. 3. manninn, “den menschen”; der artikel deutet die allgemeine giltigkeit der sentenz an. “Niemand soll man beurteilen, solange man ihn nicht auf die probe gestellt hat”. Anders Háv. 47, 4: maþr es manns gaman, “ein mensch ist die freude eines andern”.
FJ Proverb word 333. Page 180. reyna (jfr vita) – . . . lengi skal manninn reyna Grett 48 (Boer 81). ‘Længe (det tager lang tid at . .) skal man prøve et menneske’ (pludselig kan en vise en ny side af sin karakter, man ikke för har kendt). = GJ (med var.: marka).
TPMA 9.   162. PRÜFEN/metre à l'épreuve/to test 1. Prüfen (Versuchen) als positive Handlung 1.1 Prüfen (Versuchen) ist gut und weise 1.1.2. Spez. 1.1.2.2. Man prüfe die Menschen  Nord. 16 Satt er þat, er mælt er: lengi skal manninn reynaWahr ist, was gesagt wird: "Lange soll man den Menschen auf die Probe stellen" GRETTIS SAGA 29, 6 (= JÓNSSON, ARKIV 333. JÓNSSON 137). 17 Ýmist verðr at freista Man muss sich gegenseitig prüfen ÄLTERE FRIÐÞJÓFS SAGA 3 (→ FAS II, 493). → FREUND 546 – 554.
Ed. note.  For proverbial reference, see TPMA 8.   193.  See Ljósvetninga saga: ÍF X.   6.(14.) 35. C-text. Guðmundr kvað þetta upphafit mega heita. “Ok er seint mann at reyna. Ek hugða, at þú myndir hlutvandr maðr vera.”

ÍF VII.   21. 76.   Bj?rn kvað hvárugan þeira kjósa orð ór munni sér.
CSI II.   21.
84.  Bjorn said neither of them had the right to put words into his mouth.

ÍF VII.   21. 78. Björn kvað hann verja mega betr fé sínu en bœta fyrir þetta: “þykki mér þat ráð, at hér hafi eik þat er af annarri skefr,¹ er vit Grettir eigumsk við.”     ¹haldi hvor því, sem hann hefir; fari hvor eins langt og hann kemst.
CSI II.   21. Bjorn refuses Thorkel’s offer to compensate Grettir:
85. Bjorn said he had better things to spend his money on than paying compensation for that – "I think you should leave each man to himself when Grettir and I clash."
Morris. Biorn said he might well turn his money to better account, than to boot for this; "And, methinks it is wisest that in my dealings with Grettir one oak should have what from the other it shaves."
ASB 8.   21. 87. 21.   22.23. at hér – skefr, d.h. dass der sieger sich auf kosten des überwundenen bezahlt mache. skefr ist transitiv, “abschaben”. Der spruch findet sich auch Hárb. 62.
FJ Proverb 85. Page 78. eik – hefr eik þat er af annarri skefr Grett 53 (Boer 87), Hárb. 22, eller: eik hefr þat er af öðrum skefr Mhk. 26. ‘Egen (den ene eg) får hvad der skrabes af den anden’, hvad den ene mister, kommer den anden tilgode; skefr er upersonligt. I GJ er ordspr. forvansket til: Hafi sá eik sem af öðrum dregr (skefr).
TPMA 2.   381. EICHE/chêne/oak  6. Die eine Eiche wächst auf Kosten der andern  Nord. 9 Þat hefir eik, er af annarri skefr Die Eiche hat das, was sie die andern wegnimmt (wörtl.: wegschabt) HARBARÐSLJÓÐ 22, 1 (= JÓNSSON, ARKIV 85. JÓNSSON 34). 10 Eik hefr þats af öðrum skefr MÁLSHÁTTAKVÆÐI 26, 5 (= JÓNSSON, ARKIV 85. JÓNSSON 34). 11 Þykkir mér þat ráð, at hér hafi eik, þat er ad annarri skefr Es scheint mir richtig, dass hier die Eiche das hat . . . GRETTIS SAGA 21, 21 (= JÓNSSON, ARKIV 85. JÓNSSON 34).
William Morris and Eiríkur Magnússon: Biorn said he might well turn his money to better account, than to boot for this; "And, methinks it is wisest that in my dealings with Grettir one oak should have what from the other it shaves."

ÍF VII.  22. 79.   " . . . munu vit nú taka til inna forna greina okkarra; vil ek nú reyna, hvárr okkarr meira má."
CSI II.  22.  
85.  ". . . because we still have an old score to settle. I want to put our strength to the test now."

ÍF VII.  22. 79.   " . . . munu vit nú taka til inna forna greina okkarra; vil ek nú reyna, hvárr okkarr meira má."
CSI II.  22.
85.  ". . . because we still have an old score to settle. I want to put our strength to the test now."

ÍF VII.  22. 80.  Hjarrandi kvazk eigi mundu bera bróður sinn í sjóði; “skal ek annathvárt fara slíka för sem hann, ella hefna hans,” segir hann.
CSI II.  22.
86. Hjarrandi announced he would never carry his brother's life around in his purse.¹ "I shall either meet the same fate as he did, or take vengeance for him," he said.     ¹i.e. accept money instead of his killing his brother's killer.
ASB 8.   22. 90-1. 9.  26. bera – sjóði, formelhaft, "seinen bruder im beutel tragen", d.h. wehrgeld für ihn annehmen; dasselbe c. 24, 7.
TPMA 1.   462. BEUTEL/sac/bag 8. Redensarten und Vergleiche 8.2. Im Beutel tragen⁵  Nord. 80 Hjarrandi kvaz eigi mundu bera bróður sinn í sjóði Hjarrandi sagte, er wolle seinen Bruder nicht im Beutel tragen GRETTIS SAGA 22, 9. 81 At engi þeira vildi í sjóð bera annan Dass keiner von ihnen den andern im Beutel tragen wollte EBD. 24, 7.     ⁵Vgl. BAETKE 540: “bera e-n í sjóði (eig. jmd. im Beutel tragen) für einen Erschlagenen Geldbusse annehmen statt Blutrache zu üben”.

ÍF VII.   24. 84. Jarl svarar reiðr mjök: “Seint leiðisk þér at biðja griða til handa Gretti, en grunar mik, at þú hafir þar eigi gott at sök; hefir hann nú drepðit þrjá brœðr, hver á fœtr öðrum; váru þeir svá hraustir menn í sér, at engi þeira vildi í sjóð bera annan.”
CSI II.   24. Earl Svein responds negatively to Thorfinn's request for mercy for his friend, Grettir:
88. "You never seem to tire of asking for Grettir's life to be spared," the earl answered angrily. "But I don't think that you have a good case. He has killed three brothers now, one after the other, all of them so brave that none of them would carry another in his purse. There is no point in pleading for Grettir's life, Thorfinn, because I will not perpetrate injustice in this country by accepting compensation for such atrocities."
ASB 8.   24.
TPMA 1.   462. BEUTEL/sac/bag 8. Redensarten und Vergleiche 8.2. Im Beutel tragen⁵  Nord. 80 Hjarrandi kvaz eigi mundu bera bróður sinn í sjóði Hjarrandi sagte, er wolle seinen Bruder nicht im Beutel tragen GRETTIS SAGA 22, 9. 81 At engi þeira vildi í sjóð bera annan Dass keiner von ihnen den andern im Beutel tragen wollte EBD. 24, 7.     ⁵Vgl. BAETKE 540: “bera e-n í sjóði (eig. jmd. im Beutel tragen) für einen Erschlagenen Geldbusse annehmen statt Blutrache zu üben”.

ÍF VII.   24. 84.  " . . . megu þér sjá, herra, at betra er at gefa einum manni grið ok hafa í móti margra manna þ?kk, en ráða einn fésekðum, heldr en brjótask í móti sœmð sinni ok hætta, hvárt þér náið manninum eða eigi."
CSI II.   24.
88.  "You must see that it is better to spare one man's life and win the gratitude of many men, and decide for yourself the amount of compensation to be paid, than to reject an honourable gesture and risk not being able to capture the man anyway."

ÍF VII.   24. 85.   Jarl bað þá selja fram Gretti ok halda sik eigi í ófœru.
CSI II.   24.
89.  The earl told them to hand over Grettir and not push themselves to the brink.

ÍF VII.   24. 85. Þeir Þorfinnr ok Þorsteinn kváðu jarli skyldu meira fyrir verða at ná lífi Grettis – “því at eitt skal yfir oss ganga, ok mun þat þá mælt, at þér vinnið mikit til eins manns lífs, ef vér erum allir við velli lagðir.”
CSI II.   24. Thorstein Dromund, with an ultimatum to the earl:
89. Thorfinn and Thorstein said the earl had more work on his hands than simply taking Grettir’s life, “for we shall all meet the same fate, and it will be said that you have gone to great lengths to take one man’s life when we are all slain with him.”
ASB 8.   24. 96. 13.  9. eitt – ganga, s. zu c. 5, 3.   9.10. Vgl. Eg. s. c. 60, 13: Muntu konungr! þá dýrt kaupa líf Egils, um þat er vér erum allir at velli lagðir.

ÍF VII.   24. 85.   " . . . en eigi nenni ek at berjask við menn mína, . . . "
CSI II.   24.
89.  "I do not care to fight my own men, . . ."
Beowulf, Saxo.

ÍF VII.   25. 88-9.    Bauð Þorgils, at þei skyldi hafa at helmingi þann hvalinn, er óskorinn var, en þeir vildu hafa einir þann, er óskorinn var, ella skipta í helminga bæði skorinn ok óskorinn.
CSI II.   25.
91.  Thorgils offered them half of the uncut part of the whale, but they insisted on being given all that had not yet been cut, unless they divided all the meat, cut and uncut, equally between them.
TPMA 11.   283. TEIL/partie/part 2. Teilen 2.2. Teilen und wählen¹ Nord. 15 Vildi Hallr bæði kjósa ok deila Hallr wollte sowohl wählen als auch teilen LAXDŒLA SAGA 14, 8. 16 . . . þá ger þú annat hvárt . . . at skipta eða kjósa Dann teil du oder wähle! GÍSLA SAGA 10, 5. 17 Eigi er rádit, at bæði sé, at vér kjósim ok deilim Es ist nicht ausgemacht, dass wir beides dürfen, wählen und teilen (Heusler) NJÁLS SAGA 117, 5.     ¹Vgl. W. Wackernagel, Theilen, theilen und wählen, theilen und kiesen, in: ZFDA 2, 542 ff. Der Ausdruck, der zunächst einen präzischen juristischen Sinn har (so unten 13-14, 24), ‘wird in der dichterischen Sprache zur formelhaften Wendung mit der Bed. ‘Freie Wahl haben’ oder ‘treffen’.

ÍF VII.   27. 94.    Hann ýfðisk við Þorgeir ok lét ófrýnliga, en er kaupmenn fundu þat, þótti þeim eigi einsætt, at þeir fœri í einu skipi.
CSI II.   27.
93.  He made snarling remarks to Thorgeir and threatened him, and seeing this, the merchants thought it was obvious they should not travel on the same ship.
TPMA 10.   86. SCHIFF/bateau/ship    10. Verschiedenes  Nord. 60 Nauta prorsus ebet (lies mit Druck B: hebet) nauem dans nec sigi prebet. – Then ær een daare som giffwer saa skijbet (lies mit Druck B: skib at) han liggher selff vppa landhet Der Schiffer, der das Schiff weggibt, ist ganz stumpfsinnig und erweist sich keinen Dienst. – Der ist ein Narr, der sein Schiff so weggibt, dass er selbst auf dem Lande liegt LÅLE 632. 61 Sialldan mun þeim skipum uel faraz, er menn erv osattir innanbordz Selten werden diejenigen Schiffe eine gute Fahrt haben, deren Männer an Bord uneinig sind FÓSTBRŒÐRA SAGA 143, 9 (vgl. EINIGKEIT 1.1., KAMPF 2.3.1., 3.1., LAND 1.2.2.1.).

ÍF VII.   28. 97. Grettir svarar: “Margr seilisk um hurð til lokunnar; þœtti mér þér nær at hefna Halls, bróður þíns, en at hlutask til með okkr Auðuni, hvat vit eigumsk við.”
CSI II.   28. Grettir to Bardi Gudmundarson when he breaks up Grettir’s fight with Audun:
95. “Never reach around a door for the handle,” Grettir answered back, “I think you’d do better to avenge your brother Hall than to interfere in what Audun and I get up to.”
PC
ASB 8.   28. 109.  12. margr – lokunnar, “mancher greift neben der tür nach der loka” (loka, f., ein schloss, mit dem man die tür von innen schliesst). Der sinn des sprichwortes ist: “mancher sucht etwas da, wo es nicht ist, mischt sich in sachen, welche er nicht versteht”. Es sagt also dasselbe aus wie c. 78, 4 margr ferr í geitarhús ullar at biðja.
FJ Proverb word 189. Page 97-8. hurð – margr seilisk um hurð til lokunnar Grett 67 (Boer 109). ‘Mangen en strækker armen over dören for at få fat i pinden (hvorved der lukkes)’. Det må forudsættes at ‘pinden’er på ens egen side, så at man ikke behöver at strække hånden til den modsatte side. M. h. t. tanken jfr “at gå over bækken for at hænte vand”. GJ: Margir seilisk langt (um hurð) til lokunnar.   17. s. 110, 1. þœtti – nærr, “ich würde meinen, dass es für dich mehr darauf ankäme, dass du mehr grund hättest”.
TPMA 10.   185. SCHLOSS/serrure/lock 4. Verschiedenes  Nord. 10 Margr seiliz um hurð til lokunnar Mancher greift neben der Tür zum Schloss GRETTIS SAGA 28, 12 (= JÓNSSON, ARKIV 189. JÓNSSON 79).

ÍF VII.   29. 100.   Atli var fátalaðr um þetta, en Grettir var heldr ósvífr³ ok kvað þá finnask skyldu annat sinn, ef hann mætti ráða.   ³ósvífr: óbilgjarn, óvæginn, þrjózkur.
CSI II.   29.
96.  Atli did not say much about the incident, but Grettir was more brash about it and said they would meet again later if he had any say in the matter.

ÍF VII.   29. 100.   Atli var fátalaðr um þetta, en Grettir var heldr ósvífr³ ok kvað þá finnask skyldu annat sinn, ef hann mætti ráða.   ³ósvífr: óbilgjarn, óvæginn, þrjózkur.
CSI II.   29.
96.  Atli did not say much about the incident, but Grettir was more brash about it and said they would meet again later if he had any say in the matter.

ÍF VII.   31. 104. “Spá er spaks geta,” sagði Barði, “sá er maðr inn sami, fóstri minn.”
CSI II.   31. Bardi when Thorarinn guesses he’s obtained support from Grettir:
98. “A wise man can guess the future,” said Bardi. “That’s the very man, foster-father.”
ASB 8.   31. 117. 3.  11. Spá – geta, “die vermutung eines klugen mannes ist (so gut wie) eine weissagung” (ein weiser mann errät die wahrheit).   sá – sami, s. zu c. 28, 11.
FJ Proverb word 380. Pages 187-8. spá, spakr – spá er spaks geta Grett 72 (Boer 117), Bisk I 868, Konrs. 47. ‘Spådom er den vises formodning’ (geta er subj.). = GJ.
TPMA 9.   156. PROPHET/prophète/prophet 7. Die Gedanken des Weisen sind Prophezeiungen  Nord. 49-51 Spá er spaks geta Die Vermutung des Weisen ist eine Prophezeiung JÓMSVÍKINGA SAGA 48 (→FMS XI, 154 = GERING S. 12]). GRETTIS SAGA 31, 3 (= JÓNSSON, ARKIV 380. JÓNSSON 156). BISKUPASÖGUR I, 868 (→JÓNSSON, ARKIV 380). 52 Það er spáð er spakir mæla Das ist Prophezeiung, was die Weisen sagen BISKUPASÖGUR I, 89 (→JÓNSSON 156). 53 Þat syniz opt, sem mælt er, at “spa er s[p]aks getta” Es erweist sich oft, dass, wie man sagt, die Vermutung des Weisen eine Prophezeiung ist KONRÁÐS SAGA 2 S. 47, 4 (= JÓNSSON, ARKIV 380).

ÍF VII.   31. 105. “Eigi varði mik þess, fóstri minn,” sagði hann, “at þú myndir fyrirmuna mér ins vaskasta manns, hvat sem í gerisk; má eigi fyrir öllu sjá, þá er menn verða svá neyddir til, sem ek þykkjumk vera.”
CSI II.   31. Bardi Gudmundsson when Thorarin advises him against inviting Grettir along to what will become the Slayings on the Heath:
98. "I never expected you to grudge me the bravest man, whatever happens, foster-father," said Bardi. "No one in my straits can provide for everything."
ASB 8.   31. 117. 4.  20. hvat – geriz ist mit vaskasta zu verbinden: "einen mann der ausserordentlich tapfer ist, wie es uns auch ergehen mag".  21. Má – sjá, vgl. c. 52, 15.  neyddir til, nämlich hilfe anzunehmen.
FJ Proverb word 358. Page 184. sjá – eigi má við öllu sjá Grett 119 (Boer 190). ‘Ikke kan man tage sig i agt for alt’. I poetisk form: engi er sá við öllu sér Þrændlur I 48. Også hos GJ.
TPMA 10.   373. SEHEN/voir/to see 9. Gut schauen, aufpassen 9.4. Man kann nicht aug alles achten (Rücksicht nehmen)  Nord. 152 Ekki verðr við öllu sèt Man kann nicht auf alles achten (wörtl.: Es wird nicht auf alles geachtet) HRÓLFS SAGA KRAKA 49 (→FAS I, 99). 153 Má eigi fyrir öllu sjá Man kann nicht auf alles achten GRETTIS SAGA 31, 4. 154 Eigi má nú (jetzt) öllu sjá EBD. 52, 15 (=JÓNSSON, ARKIV 358. JÓNSSON 146). 155 Ekki má fyrir ollu sjá EBD. 81, 8 (= GERING S. 12). 156 Eigi mun nú fyrir öllu verða umsèð Man kann jetzt nicht auf alles achten (wörtl.: Es kann jetzt nicht auf alles geachtet werden) EINDRIÐA ÞÁTTR 1 (→FMS V, 306). 157 Ekki verðr (nú) vilð öllu sét GUNNARS SAGA KELDUGNÚPSFÍFLS 47, 28 (→GERING S. 12).

ÍF VII.   31. 106. Barði mælti: “Legit hafa mér andvirki⁴ nær garði en at berjask við þik fyrir sakleysi, ok þykkjumk ek nú hafa rekit þat af mér.”     ⁴Andvirki getur þýtt margt í fornu máli; það er haft um hey eða korn, einkum í sæti eða í lön, sbr. Eyrb. s., 82, einning um stakka úr heyi, torfi o. s. frv., sbr. Laxd. s., 231. Hér gæti einkum fyrri merkingin átt við, en beinast liggur við, að það þýði hér: bústörf, búsýsla.
CSI II.   31. Bardi, on his return from the Slaying on the Heath, refuses to fight when Grettir challenges him:
99. “I have other fish to fry than having a pointless fight with you,” said Bardi. “I think I have done enough to be free of that.”
ASB 8.   31. 119. 10.  3. Legit – garði, “die arbeit in der wirtschaft liegt mir näher am herzen (buchst.: am hofe)”, d. h. ich habe etwas besseres zu tun.
FJ Proverb word 10. Page 63. annvirki – legit hafa mér annvirki nær garði Grett 73 (Boer 119). ‘Et (andet) arbejde har ligget nærmere ved gården (gærdet)’ (fortsættes med ‘end at göre det el. det’), ?: om noget man hellere skulde foretage sig.

ÍF VII.  31. 107.   Þá þótti Gretti mikit mein, er hann mátti hvergi reyna¹ afl sitt, ok fréttisk fyrir, ef n?kkut væri þat, er hann mætti við fásk.   ¹Svo 556, 152, 10; prófa 551.
CSI II.  31.  
100.  He sorely regretted not having anything to test his strength against, and asked around for a challenge to take up.

ÍF VII.  32. 109.   Þórhalli var vant hesta tveggja ljósbleikra, ok fór sjálfr at leita; af því þykkjask menn vita, at hann var ekki mikilmenni.
CSI II.  32.  The composer remarks that Þórhall shows lack of stature in doing his own menial chore.
100.  Thorhall noticed that two of his fawn horses had gone missing, and went to look for them himself. This was seen as proof that he was not a man of great standing.
See Grettir on Auðun, 28. 96: "Sjá mun ek fyrst ráð fyrir mat mínum," sagði Auðun. "Vel má þat," sagði Grettir, "ef þú mátt eigi ?ðrum m?nnum at því hlíta." Such passages suggest that what readers take for laziness in Grettir are rather meant by the composer to signal his upper class background, or perhaps the archaic warrior aristocrat persona he embraces.

ÍF VII.  34. 117. Hann tók vel við Gretti, ok var hann þar þrjár nætr.
Ed. note.See Víga-Glums saga, ed. G. Turville-Petre, p. 63, contents of note to 15/4: Cf. Eg. lxxviii. 59; . . . similarly Grett. xvi. 2 and xxxiv. 3. Hávamál 35. Jutes law: en tredje dags gjæst stinke, found in Svend Grundtvig, Gamle Danske Minder i Folkemunde, 1854-61, III, 214, in a list of “Ordsprog og Mundheld”.
TPMA 1. 446. BESUCH/visite/visit 2. Verschiedenes. Nord. 2 En þat var engi siðr, at sitja lengr en þrjár nætr at kynni Und dies war nicht Sitte, länger als drei Nächte zu Besuch zu weilen EGILS SAGA 78, 59 (vgl. GAST 2.1.2., WILLKOMMEN 1).

ÍF VII.  34. 117. Jökull bað hann þat eigi gera, – “því at þat er gæfuraun mikil, en frændr þínir eigu mikit í hættu, þar sem þú ert,” sagði hann; “þykkir oss nú engi slíkr af ungum mönnum sem þú, en illt mun af illum hljóta, þar sem Glámr er; er ok miklu betra at fásk við mennska menn en við óvættir slíkar.”
CSI II.   34. Grettir's uncle tries to discourage him from seeking out the revenant Glam:
104. Jokul told him not to, “for this is a great test of fortune, and you are an important man in your family. We do not consider any other young man a match for you, but evil begets evil as far as Glam is concerned. And it’s much better to tackle human beings than such evil things.”
ASB 8.   34. 131. 5.  12. þar sem Glámr er, eine formel, durch welche der inhalt des sprichwortes auf Glámr bezogen wird; auf dieselbe weise c. 82, 8. Aehnlich heisst es c. 88, 10: ferr þér ok svá. Die formel begegnet auch in anderem zusammanhange in der saga mehr als einmal; so oben z. 10, wo þar sem þú ert = í þér ist; c. 37, 6 u.a.  13. óvættr ist keine gewöhnliche bezeichnung eines menschlichen widergängers und deutet auf Gláms – in der überlieferung vergessene – mythische herkunft.
FJ Proverb word 198. Page 100. illr (jfr kátr) – . . . opt hlýtr (hlýzk) ilt af illum Isls II 151, Dropl* 641) el. ilt mun af illum hljóta Grett 82 (Boer 131). ‘Ofte opnår man ondt af den slette’.      ¹) Hermed menes Fljótsdæla hin meiri 1883.
TPMA 10. 138.  SCHLECHT/mauvais/bad  1.Das Schlechte (Das Übel, das Böse) 1.2.Schlechtes trägt die Tendenz zu Schlechterem in sich 1.2.1. Ein Übel bringt weitere mit sich  Nord. 22 Opt hlýtr illt af illum Oft gibt es Böses aus Bösem HŒNSA ÞÓRIS SAGA 8 S. 23. 23 En illt mun af illum hljóta Aus dem Bösen erwächst wohl oft Böses GRETTIS SAGA 34, 5 (= JÓNSSON, ARKIV 198). 24 Þuiat þad er fornnt mal, ad opt hlijst illt af illum Denn das ist eine alte Redensart, dass aus Bösem wohl oft Böses erwächst FLJÓTSDŒLA SAGA 64, 25 (= JÓNSSON, ARKIV 198).
Ed. note. See Boer again, p. 202, and also the note to the line after this one. NJALA Ed. note. See Fljótsdæla saga, ÍF XI. 16. 261. “Gjörðu þat eigi, því at þat er fornt mál, at opt hlýzt illt af illum, ok vil ek eigi, at þú eigir við hann.” and Njáls saga, etc.

ÍF VII.   34. 117. Jökull mælti: "Sé ek nú, at eigi tjáir at letja þik, en satt er þat, sem mælt er, at sitt er hvárt, gæfa eða gørvigleikr."
CSI II.   34. Jokull when Grettir will not be discouraged from visiting Thorhallsstead:
105. Jokull said, “I can see there’s no point in trying to dissuade you, but the saying is true, that fate and fortune do not always go hand-in-hand.”
ASB 8.   34. 131. 6.  17. sitt – hvárt, “jedwedes ist etwas anderes”, d.h. “es existiert ein grosser unterschied zwischen beiden dingen.” gervileikr und gervigleikr (so die hss., das richtige ist wol gerviligleikr, so Fms. IV, 178), “tüchtigkeit”; zum adj. gerviligr. Beachte, dass die gegensätze (gæfa und gerv.) durch allit. verbunden sind.
FJ Proverb word 157. Page 92. gæfa – sitt er hvárt gæfa eða görvileikr Grett 82 (Boer 131). ‘Et er lykke, et andet er dygtighed (kraft)’. Også hos GJ (hvað).
TPMA 5.  108. GLÜCK/bonheur/luck  18. Verschiedenes  Nord. 742 Illt er fyr heill at hrapa Es ist schlimm, vor dem Glück zu straucheln³⁶ REGINSMÁL 25, 6 (= JÓNSSON, ARKIV 169. JÓNSSON 67). 743 En satt er þat sem mælt er, at sitt er hvárt, gæfa eða gervigleikr Und wahr ist das, was man sagt, dass jedes etwas anderes (wörtl.: das Seine) sei, Glück und Tüchtigkeit GRETTIS SAGA 34, 6 (= JÓNSSON, ARKIV 157. JÓNSSON 63).     ³⁶Gemeint ist wohl: es zu verfehlen oder zu verpassen.

ÍF VII.   34. 117. “Þá er öðrum vá fyrir durum, er öðrum er inn um komit,¹ ok hygg at, hversu þér mun fara sjálfum, áðr lýkr,”² kvað Grettir.     ¹vá, kvk.: tjón, hætta, sbr. málsháttinn: Þegar náungans veggur brennur, er þínum hætt (Guðm. Jónsson, Safn af orðskviðum, 399), sem er annars þýðing á latneska málshættinum (eftir Horatius): Tunc tua res agitur, paries cum proximus ardet.   ²áðr lýkr: áðr þú lýkr nösum 10.
CSI II.   34. Grettir exchanges dire prophecies with Jokul at the end of their discussion about Grettir's intentions of dealing with Glam:
105. “Peril waits at a man’s door, though another man goes in before,” said Grettir. “You should consider what fate you yourself will meet in the end.”
ASB 8.   34. 131.  6.  18. inn um, scil. dyrr, “zur tür hinein”. Den sinn des sprichwortes erklärt das was folgt. Der “eine”, zu dem das unglück schon ins haus kam, ist, in anschluss an Jökuls worte, Grettir.
FJ Proverb word 427. Pages 195-6. vá – . . . þá er öðrum vá fyrir durum er öðrum er inn um komit Grett 82 (Boer 131). ‘Da er der for den ene fare udenfor dören, når den viser sig for den anden inde i huset.’. (komit er her lig med komnum); egl. ‘når man er kommen ind’. = GJ.
TPMA 12.   87. UNGLÜCK/malheur/misfortune  1. Auftreten des Unglücks 1.1 Alle kann das Unglück treffen  Nord. Þa er öðrum vá fyrir dyrum, er öðrum er inn um komit Bei dem einen steht das Unglück vor der Tür, das beim andern schon hereingekommen ist GRETTIS SAGA 34, 6.

ÍF VII.  35. 123.   . . . ok þat er haft síðan fyrir orðtaki, at þeim ljái Glámr augna eða gefi glámsýni, er mj?k sýnisk annan veg en er.^{2   2}Glámsýni merkir: missýning, sjónhverfing, ofsjónir, sem stafa af óhagstæðri (of mikilli eða of lítilli) birtu, sbr. fær. glámlýsi: ofbirta, villuljós. Skýring sögunnar á orðinu er vitanlega greinileg alþýðuskýring, þar sem hið yngra og afleidda (þjóðsagan) er látið skýra hið eldra og upprunalegra. Glámr er komið af germ. rótinnin *glê: skína með daufri eða fölri birtu, +m- viðskeyti, og eru mörg orð leidd af þeirri sömu rót, bæði í íslenzku ok öðrum germönskum málum, og merkja þau öll einhverskonar birtu, ljós, skin eða hvítan lit. Glámr er tunglsheiti (eiginl. sá. sem lýsir, skín með fölri birtu), og í nútíðamáli merkir orðið hvítblesóttan hest; gláma, kvk., þýðir: hvítur glampi, glatt en skammvinnt sólskin hvít snjófönn í fjöllum (sbr. Glámujökull), stór blesa á hesti, sbr. glámóttur um hesta, sem hafa hvíta blesu í enni, en eru annars dökkir að lit (brúnir eða rauðir), og glámbles, glámblesa: hvít blesa í enni. Svipuð merking kemur fram í talshættinum liggja á glámbekk: liggja fyrir allra augum, þar sem fulla birtu ber á. – Um jötunsheitið Glámr, sbr. no. glaam, kk.: sá, sem glápir, starir; maður með beinabert, kinnfiskasogið andlit og starandi augu; heimskingi; sæ. glåma: glápa, stara; glåmig: fölur; glåmug: stóreygur og alvarlegur á svip, fölur og magur; fdö. glamhul: lítill gluggi (til þess að horfa út um); hjaltl. glomet: veiklulegur; með hvíta rák niður eftir enninu; fær. glóma: stórt, starandi auga; engilsaxn. glóm (en. gloom): rökkur, dimma. Af sömu rót eða skyld eru orð eins og glápa, glær, glæva, glæta, glana, (birta upp, glaðna til), glaður (bjartur, skínandi), glóa, glóð, glópur o. m. fl.; no. gloa: lýsa, tindra; sæ. glo: glápa stara; en. glow, þý. glühen o. s. frv. Enn má telja orðið glíma og ýmiss önnur frændorð þess (sbr. Björn Bjarnason, Íþróttir fornmanna, 178-80; Johs Brøndum-Nielsen, Festschrift für Eugen Mogk, 460-62). Það er ljóst af uppruna orðsins glámr, að það er upphaflega samnafn og síðan notað sem viðurnefni, og mun no. glaam gefa einna bezta hugmynd um merkinguna í viðurnefninu. Enn síðar er orðið svo notað sem mannsnafn.
CSI II.  35.  
107. It has since become a saying about people who suffer hallucinations that Glam lends them his eyes or they see things with Glam's eyes.

ÍF VII.  37. 126.   28. Jafnan verðr til orða/of l?ng boga sløngva,/því kømr þat til sumra/þung hefnd fyrir, tunga;/margr hefir beiðir borgar/benlinns sakar minni,/Ferðalangr, þótt fengir/fj?rtjón, en þú g?rvar.
CSI II.  37.
109. verse 28. The bow-slinger's tongue/is always too long with its words;/some will incur/sore revenge for that./Many who call for shields/ to parry the sword's biting wounds/have paid with their lives, Traveller,/for less wrong than you have done.
TPMA 13. 444. ZUNGE/langue/tongue 13. Redensarten und Vergleiche 13.11. Vereinzelt Nord. 393 En gæti hann, at honum vefiz eigi tungan um höfuð Er möge sich hüten, dass sich ihm die Zunge nicht um das Haupt wickelt27 NJÁLS SAGA 102, 10.     27D.h. sich hüten, dass man sich nicht um Kopf and Kragen rede, vgl. BAETKE 667 s.v. tunga.
Finnur Jónsson, Arkiv. 415. p. 193. tunga – tunga er höfuðs bani Háv 73. ‘Tungen bliver hovedets død’, ved sine uheldige ord.

ÍF VII.  37. 127.   "Jafnfeigr þykkjumk ek sem áðr, þótt þú skjalir¹ slíkt."   ¹skjala: hjala, masa.
CSI II.  37.  Þorbjörn challenges Grettir.
109. "The day I will die is the same as ever, however much you babble."

ÍF VII.  38. 131.   Grettir kvað nú þat fram komit, er hann grunaði, at þeir myndi honum illa eldsóknina launa, ok segir illt ódrengjum lið at veita.
CSI II.  38.  Grettir said what he suspected had come true, that they would reward him badly for fetching the fire and said it was a bad thing to help dishonourable men.
TPMA ?
Ed. note. See Reykdœla saga,

ÍF VII.  39. 133. Hann fór at Gretti ok rétti honum fingr ok skar honum höfuð² ok kallaði hann margýgjuson³ ok mörgum öðrum illum nöfnum.     ²skældi sig framan í hann.  ³Margýgja (venjul. margýgr af marr: sjór, og gýgr: tröllkona) heitir einnig hafmey eða hafgýgr, og hefir henni verið lýst svo, að hún hafi gulleitt hár og sé í mannslíki niður að beltisstað, en þar fyrir neðan sé hún fiskur og hafi sporð (J. Á. Ísl. þjóðs. I., 131). Trúin á sæverur í mannsmynd að einhverju eða öllu leyti er ævagömul og hefir haldizt til skamms tíma. Sjá nánara um þetta efni m. a. Ben. Gröndal, Sjóvíti og sjóskrímsl, Tímarit XIV, 98-135; R. Th. Christensen, Til de norske sjøvetters historie, Maal og Minde 1935, 5-25.
CSI II.  39. An evil spirit challenges Grettir has he walks through the church to undergo his ordeal:
112. He went up to Grettir and gave him the sign of the finger, pulled faces at him and called him the son of a sea-troll and many other rude names.
ASB 8.  39. 149. 6.  17. skar . . . höfuð, "schnitt gesichter". margýgjusonr, m., "sohn eines meerweibes". Das erste glied lautet ausser zusammenhang margýgr, nicht margýgja. gýgr, "riesenwib". 18. Man beachte den dativ mörgum usw. (nefna e-hn nafni), obgleich margýgjuson accusativ ist.
TPMA 3.  258. FINGER/doigt/finger  21. Redensarten 21.3. Mit dem Finger (Mit Fingern) auf jemanden zeigen⁷ Nord.125 Rétti honum fingr Er zeigte mit dem Finger auf ihn GRETTIS SAGA 39, 6.     ⁷ Vgl. RÖHRICH I, 274a: etw. ausdenken, erfinden, gewöhnlich von einer aus der Luft gegriffenen Behauptung.

ÍF VII.  39. 134. "Þat er alllíkligt," sagði konungr, "en fyrir sakar þess, at nú óneyttisk skírslan fyrir sakar þolleysis þíns, þá muntu þessu máli eigi framar² fá af þér hrundit en svá, sem nú er orðit, ok hlýtr jafnan illt af athugaleysinu; ok ef nökkurum manni hefir verit fyrirmælt,³ þá mun þér hóti helzt."     ² framar b.v. 556, 152.   ³fyrirmæla: formæla, bölva.
CSI II.  39. The king to Grettir, on his lack of patience and loss of the ordeal option:
113. “That is very likely,” said the king, “but since you ruined your chance of an ordeal through your impetuousness, you will never clear yourself of this accusation any better than you have managed so far. Rashness always breeds trouble. If any man has ever been accursed, it must surely be you.”
ASB 8.  39. 150. 11.  20. óneyta (selten) = ónýta (so die variante), "unbrauchbar machen", "verderben". Auch ein adj. óneytr = ónýtr, zu unterscheiden von óneyttr, "nicht benutzt", kommt vor.  þolleysi, n., "ungeduld". Aus þol, n. (zu þola), "geduld" und -leysi (nur in kompositis), abstraktes substantiv zu lauss.  23. fyrirmæla, "verfluchen", "böses voraussagen". ef – fyrirmælt, "wenn je ein mensch zum unglück geboren ist".   hóti (dativ zu hót = munr), "in hohem grade". hóti helzt, "in erster linie", "vor allen anderen".
FJ Proverb 17. Pg. 65. athugaleysi – hlýte jafnan ilt af athugaleysi Grett 94 (Boer 150). ‘Altid kommer der ondt af mangel på eftertanke.’
TPMA 8.   353. NARR/fou/fool  1. Wertung der Torheit 1.1. Torheit ist schlimm 1.1.1 Torheit ist nichtig und schädlich  Nord. 3 Ok hlýtr jafnan illt af athugaleysi Und man erleidet immer Übles (als Folge) von Unbesonnenheit GRETTIS SAGA 39, 11 (= JÓNSSON, ARKIV 17. JÓNSSON 6).

ÍF VII.   40. 135-6. Snækollr mælti: "Heldr mun ykkr œgja við mik at fásk, ef ek reiðumk." "Þá veit þat, er reynt er," segir Grettir.
CSI II.   40. Grettir exchanges words with the berserk who has intruded upon the farmer, Einar:
113. Snækoll said, “It would give you a fright having to face me if I lose my temper.” “What is tested is known,” said Grettir.
ASB 8.   40. 152. 5.  14. veit, unpersönl., “weiss man”.
FJ Proverb word 333. Page 181. reyna (jfr vita) – . . . þá veit þat er reynt er Grett 95 (Boer 152). ‘Da ved man det, når det prøves’. GJ: þá veit gjörst er reynt er.
TPMA 9.162-3.  PRÜFEN/mettre à l'épreuve/to test 1.Prüfen (Versuchen) als positive Handlung 1.2. Prüfen (Versuchen) bringt mehr Nutzen als Schaden 1.2.2. Ohne Prüfen (Versuchen) kein Nutzen Nord. 33 Ketill kvað ekki duga ófreistat Ketill sagte, nichts nütze unerprobt KETILS SAGA HÆNGS 2 (→ FAS II, 115). 34, 35 Ekki dugir ófreistat Nichts nützt unerprobt NJÁLS SAGA 5, 4 (= JÓNSSON, ARKIV 305. JÓNSSON 127). SIGURÐAR SAGA ÞÖGLA 23, 20 (→ GERING S. 11). 36 Herrauðr sagði, at eigi dygði ófreistat Herraud sagte, Uerprobtes nütze nicht BÓSA SAGA 12, 11. 1.3. Prüfen (Versuchen) verschafft: 1.3.1.1. Ohne Prüfen (Versuchen) kein Wissen 163. Nord. 42 Fátt veit fyrr en reynt er Wenig weiss man, bevor man is versucht hat HARALDS SAGA HARÐRÁÐA 10 (→FMS VI, 155 [=JÓNSSON, ARKIV 461. JÓNSSON 183]). 43 Fundit mun þat er reynt er lengr Man wird herausfinden, was man länger geprüft hat MÁLSHÁTTAKVÆÐI 17, 4 (= GERING 105. JÓNSSON 137). 44 Hvat veit sá er einskis freistar Was weiss der, der nichts versucht? ERREKS SAGA 37 (→JÓNSSON, ARKIV 461[= JÓNSSON 183]). 45 Önundr kvað þat eigi vita mega fyrr en reynt væri Önund sagte, das könne man nicht wissen, bevor man es versucht habe GRETTIS SAGA 4, 5. 46 Fleira veit, sá er fleira reynir Mehr weiss der, der mehr versucht EBD. 14, 7 (=JÓNSSON, ARKIV 461. JÓNSSON 183). 47 Þá veit þat, er reynt er Dann weiss man es, wenn man es versucht hat EBD. 40, 5 (= JÓNSSON, ARKIV 333. JÓNSSON 137).
Ed. note. See above, 4. 11.

ÍF VII.   40. 137. Þorsteinn mælti: "Slyngt yrði þér um mart, frændi, ef eigi fylgði slysin með." Grettir svarar: "þess verðr þó getit, sem gört er."
CSI II.   40. Grettir answers his brother Thorstein when the latter says he’d get far in many ways if it weren´t for his bad luck:
114. Thorstein said, “You would do well in many ways, kinsman, if you were not dogged by misfortune.” Grettir said, “What is done shall be told all the same.”
ASB 8.   40 154. 10.   1. slyngr, "tüchtig".  2. slys, s. zu c. 35, 24.
FJ Proverb word 145. Page 89. geta – . . . þess verðr þó getit sem gert er Grett 96 (Boer 154). ‘Det bliver dog omtalt hvad der bliver udrettet’. Aasen: “Det verd alt gjetet som gjort er”. = GJ.

ÍF VII.   41. 137. Grettir segir: "Satt er þat, sem mælt er, at engi maðr skapar sik sjálfr: Láttu mik nú sjá þína handleggi," segir hann.
CSI II.   41. Grettir to Thorstein, who has said it would have been better if his brother's arms were thinner and somewhat luckier:
114. “I would have preferred less muscle and more good fortune,” said Thorstein. Then Grettir said, “The saying is true: no man is his own creator. Show me your arms then.”
ASB 8.   41. 155. 3.  1. Satt – mælt er, s. zu c. 20, 6.
FJ Proverb word 361. Page 185. skapa – engi maðr skapar sik sjálfr Grett 97 (Boer 155). ‘Ingen skaber (har skabt) sig selv’.
TPMA 3.   42. ERSCHAFFEN/créer/to create  1. Niemand kann sich selbst erschaffen  Nord. 1 Satt er þat, sem mælt er, at engi maðr skapar sik sjálfr Wahr ist, was gesagt wird, dass niemand sich selber erschaft GRETTIS SAGA 41, 3 (= JÓNSSON, ARKIV 361. JÓNSSON 148).

ÍF VII.   41. 138. "Hvat má vita, hversu verðr um þat, er lýkr?" segir Grettir, "en allólíkligt þykki mér þat vera."
CSI II.   41. Grettir to Thorstein, when the latter says his slender arms will avenge Grettir:
115. “How can we tell what will happen in the end?” said Grettir. “But is strikes me as pretty unlikely.”
ASB 8.   41. 155. 4.  12. um þat er, vgl. zu c. 18, 18.

ÍF VII.   42. 138. Þar er nú til at taka, er áðr er frá horfit, at Þorbjörn øxnmegin spurði víg Þorbjarnar feraðalangs, sem fyrr var sagt; brásk hann við mjök ok kvezk vilja, at ýmsir ætti högg í annars garði.
CSI II.   42. Narrative comment on the rage of Thorbjorn Ox:
115. To return to the killing of Thorbjorn Traveller, Thorbjorn Ox heard about it, as described earlier. He flew into a rage at the news and said many people had scores to settle.
ASB 8.   42. 155. 1.  Cap. XLII. 19. Bráz – reiðr, "er wurde zornig", s. zu c. 31, 5.   19.20. at – garði, "dass mehr als einer die gelegenheit hätte in dem hause des andern streiche zu führen (d.h. jemand zu töten)", m.a.w. dass ihm die gelegenheit sich darbieten würde einen verwandten Grettirs zu töten.
TPMA 10.   119.  SCHLAGEN/battre/to hit  14. Schlag und Gegenschlag 14.6. Die Schläge werden abwechselnd im Hofe des andern geführt¹⁸ Nord. 203 Ok kvez vilja, at ýmsir ætti högg í annars garði Und er sagte, er wolle, dass abwechselnd im Hofe des andern die Schläge geführt würden GRETTIS SAGA 42, 1 (= GERING S. 8).  204 At ýmsir eigi högg í garði Dass abwechselnd im Hofe die Schläge geführt würden NJÁLS SAGA38, 24 (= JÓNSSON, ARKIV 196. JÓNSSON 82).    ¹⁸Bezieht sich aug gegenseitige Rache für Totschlag.

ÍF VII.   42. 138. Ásmundr hærulangr lá lengi sjúkr um sumarit, ok er honum þótti at sér draga, heimti hann til sín frændr sína ok sagði, at hann vildi, at Atli tœki við allri fjárvarðveizlu eptir hans dag, – "en uggir mik," sagði Ásmundr, "at þú megir varla í kyrrðum sitja fyrir ójafnaði; en þat vilda ek, at allir mínir tengðamenn sinnaði honum sem bezt. En til Grettis kann ek ekki at leggja, því at mér þykkir á mjök hverfanda hjóli¹ um hans hagi, ok þó at hann sé sterkr maðr, þá uggir mik, at hann eigi meri um vandræði at véla en gulltingja frændum sínum."     ¹hverfa: snúa. Talsháttur þessi er upphaflega: á hverfanda hvéli (svo einnig 10, hvél: hjól) og kemur fyrst fyrir í Hávamálum, 84. erindi, í lýsingu kvenna:  Á hverfanda hvéli/váru þeim hjörtu sköpuð,/brigð í brjóst of lagið.   Í Fóstbræðra sögu, 21. kap., er vitnað í þessi vísuorð, og sýnir það, að þau hafa þá verið fleyg orðin. Mun talshátturinn frá þeim runninn.
CSI II.   42.
115. Asmund Grey-locks had lain ill for a long time that summer, and when he felt his strength was waning, he had called for his kinsmen and said he wanted Atli to take charge of running the farm after his death. “But I do fear,” said Asmund, “that you can hardly expect any peace for troublemakers. I want all my relatives to take the most care of him. I have nothing to propose about Grettir, for all his doings seem at the mercy of the wheel of fortune. And strong as he might be, I am afraid he will have more trouble of his own to deal with than to give support to his kinsmen.”
ASB 8.   42. 156. 3.  3. leggja til e-hs, "etwas über jemand äussern", vgl. zu c. 21, 14.   3.4. mér – hagi, “es scheint mir, dass sein glück auf einem drehenden rade sich befindet (grossen wandlungen unterworfen ist)”. Die worte sind eine anspielung auf Háv. 84, wo es von den frauen heisst: á hverfanda hvéle voro þeim hjörto sköpoþ ok brigþ í brjóst of lageþ.   5.6. eigi – véla, "mehr mit schwierigkeiten zu kämpfen haben wird".

ÍF VII.   42. 138. Ásmundr hærulangr lá lengi sjúkr um sumarit, ok er honum þótti at sér draga, heimti hann til sín frændr sína ok sagði, at hann vildi, at Atli tœki við allri fjárvarðveizlu eptir hans dag, – "en uggir mik," sagði Ásmundr, "at þú megir varla í kyrrðum sitja fyrir ójafnaði; en þat vilda ek, at allir mínir tengðamenn sinnaði honum sem bezt. En til Grettis kann ek ekki at leggja, því at mér þykkir á mjök hverfanda hjóli¹ um hans hagi, ok þó at hann sé sterkr maðr, þá uggir mik, at hann eigi meri um vandræði at véla en gulltingja frændum sínum."     ¹hverfa: snúa. Talsháttur þessi er upphaflega: á hverfanda hvéli (svo einnig 10, hvél: hjól) og kemur fyrst fyrir í Hávamálum, 84. erindi, í lýsingu kvenna:  Á hverfanda hvéli/váru þeim hjörtu sköpuð,/brigð í brjóst of lagið.   Í Fóstbræðra sögu, 21. kap., er vitnað í þessi vísuorð, og sýnir það, að þau hafa þá verið fleyg orðin. Mun talshátturinn frá þeim runninn.
CSI II.   42. Asmund on Grettir when leaving the farm to Atli:
115. “But I do fear,” said Asmund, “that you can hardly expect any peace for troublemakers. I want all my relatives to take the most care of him. I have nothing to propose about Grettir, for all his doings seem at the mercy of the wheel of fortune. And strong as he might be, I am afraid he will have more trouble of his own to deal with than to give support to his kinsmen.”
ASB 8.   42. 156. 3.  3. leggja til e-hs, "etwas über jemand äussern", vgl. zu c. 21, 14.   3.4. mér – hagi, “es scheint mir, dass sein glück auf einem drehenden rade sich befindet (grossen wandlungen unterworfen ist)”. Die worte sind eine anspielung auf Háv. 84, wo es von den frauen heisst: á hverfanda hvéle voro þeim hjörto sköpoþ ok brigþ í brjóst of lageþ.   5.6. eigi – véla, "mehr mit schwierigkeiten zu kämpfen haben wird".  
TPMA 3. 340. FRAU/femme/woman   1. Wesen, Eigenschaften und Verhaltensweise der Frau  1.2. Veränderlichkeit, Wankelmut und Untreue der Frau  1.2.1. Allg.  1.2.1.1. Die Frau ist wandelbar und unbeständig¹   Nord. 29 Á hverfanda hvéli vóro þeim hiörto sköpoð, Brigð í brióst um lagið Auf der Töpferscheibe (wörtl.: dem sich drehenden Rad) sind ihnen (scil. den Mädchen und Frauen) die Herzen geschaffen, Wankelmut ist ihnen in die Brust gelegt worden HÁVAMÁL 84, 4. FÓSTBRŒÐRA SAGA 149, 4.     ¹Vgl. HASSELL F 44; WHITING W 526.  
TPMA 5.   77.  GLÜCK/bonheur/luck  3. Wechselhaftigkeit, Unzuverlässigkeit und Hinfälligkeit des Glücks (Schicksals)⁸  3.1. Das Glück ist kurz, veränderlich und immer in Bewegung (geht immer auf und ab) 3.1.2. Spez. 3.1.2.1. Das Glücksrad dreht sich, und Fortuna dreht das Rad und sich mit ihm¹³  Nord. 207 Þvíat mér þykkir mjök á hverfanda hjóli um hans hagi Denn es scheint mir, dass sein Glück sich auf einem drehenden Rad befindet GRETTIS SAGA 42, 3.     ⁸Vgl. H. R. Patch, The Goddess Fortuna in Medieval Literature, Cambridge, Mass., 1927; A. Doren, Fortuna im Mittelalter und in der Renaissance (Vorträge der Bibliothek Warburg II, 1922/23, 1. Teil).   ¹³Zum Glücksrad vgl. Wackernagel, Das Glücksrad und die Kugel des Glücks, in: ZFDA 6, 134-149; GRIMM, MYTHOLOG. 826f.; S. J. Frappier, Étude sur la Mort de roi Artu, Paris 1936, S. 258-288; H. Hilka in: CRESTIEN, PERCEVAL 4646/47 Anm.; H. Vermeulen, Het rad van fortuin, Ons eigen volk 1, 1940, 234-249; D. M. Robinson, The Wheel of Fortune, in: Classical Philology 41, 1946, 207-216.

ÍF VII.   43. 140. Þá mælti Þorgeirr: "Mart er líkt með þeim, er góðir þykkjask; ofarliga bar Grettir saxit í fyrra sumar á Hrútafjarðarhálsi."
CSI II.   43. Thorgeir comments on the pride of Grettir and his brother, Atli:
116. Then Thorgeir said, “They are both too proud for their own good. Grettir held his short-sword high at the ridge in Hrutafjord last summer, too.”
ASB 8.   43. 157.  5.  24. Mart – þykkjaz, “tüchtige leute sind einander in vielen dingen ähnlich”. Das sprichwort wird in ironischer absicht angeführt, denn unmittelbar darauf weist Þorgeirr auf einen unterschied zwischen Grettir und Atli.
FJ Proverb word 150. Page 90. góðr – . . . mart er líkt með þeim sem góðir þykjast Grett 99 (Boer 157), K. ‘I meget ligner de hinanden som mener at være gode’. Også hos GJ.
TPMA 5.   53.  GLEICH/égal/equal  4. Gleichheit (Ähnlichkeit) unter Menschen 4.2. Es sind nicht alle gleich 4.3. Wer wem gleicht 4.3.4. Vieles ist gleich be denen, die sich für tüchtig halten  Nord. 246 Mart er líkt með þeim, er góðir þykkjaz Vieles ist gleich by denen, die sich für tüchtig halten GRETTIS SAGA 43, 4 (= JÓNSSON, ARKIV 150. JÓNSSON 59). 247 Martt er likt . med þeim sem goder þiciaz Kålund 59 (= JÓNSSON, ARKIV 150).
K 152. góðr, gott 59. martt er likt . med þeim sem goder þiciaz . lifit gott (D, 13). Folk, der answer sig selv for gode, har meget tilfælles – hvorefter følger apostrofe til en kvinde. Ordsproget, der allerede kendes fra Grettis saga (kap. 43, s. 99), anføres hos Scheving I og forekommer ligeledes, med flere varianter, hos G. Jónsson.

ÍF VII.   45. 143.  "Eigi fór þat svá keypiliga⁴ með okkr," sagði Áli; "ek var þar eigi lengi, en mér þótti illt, meðan ek var. Skilðu vit svá, at mér þótti hann ekki vel syngja at kverkum mér, ok mun ek þangat aldri fara til vistar, hvat sem annat verðr af mér."     ⁴keypiliga (sbr. kaup: samkomulag): með góðu samkomulagi, vinsamlega.
CSI II.   45. Ali tries to ingratiate himself with Atli, after leaving Thorbjorn Ox:
117. “When we left, I had grown tired of the tunes he was always squeezing out of my throat.”

ÍF VII.   45. 144. Áli svarar: Satt er it fornkveðna: Ofleyfingjarnir⁵ bregðask mér mest; ok ætlaða ek þat eigi, at þú myndir nú reka mik á brottu, þar sem ek hefi unnit hér til sprengs í sumar ok vánat til þess at þú myndir mér nökkura forstöðu veita, en þann veg fari þér, þó at þér látið allgóðvænliga; nú skal mik hér lemja fyrir augum þér, ef þú vill mér enga hjálp veita"^1     5ofleygingi (af leyfa: lofa, hróss): sá, sem lofaður er um of.    ¹hjálp veita svo 556, 152; forstöðu veita eða hjálp 551.
CSI II.   45. Ali on Atli when the latter lets him go:
118. Ali replied, “The old saying is true, that men who are praised most betray worst.”
ASB 8.   45. 162. 9.  27. Satt – fornkveðna, s. zu c. 20, 6.   27.28. ofleyfingjarnir – mest, “die leute, welche am meisten gelobt werden, sind die ersten, welche unser vertrauen täuschen”. leyfingi, m. (sonst nicht belegt), ist von leyfa (“loben”) gebildet, wie leysingi von leysa.   163. 1. vinna til sprengs (sprengr, m., "das springen", häufig von überanstrengung, vgl. springja af harmi), "arbeiten bid einem die kräfte ausgehen".  2. forstaða, f., "hilfe wider feindlichen angriff".  3. allgóðvænliga, "sodass man davon viel gutes erwarten kann", vgl. c. 44, 2 virðingarvænn.
FJ Proverb word 302. Page 176. ofleyfingi – ofleyfingjarnir bregðask mér mest Grett 102 (Boer 162). ‘De som prises i de höjeste toner skuffer mig mest’. GJ (oflof-).
TPMA 8.   28.  LOB/louange/praise  10. Verschiedenes  Nord. 314 Satt er et fornkveðna: ‘ofleyfingjarnir bregðaz mér mest’ Wahr ist doch das alte Sprichwort: “Die Leute, die am meisten gelobt werden, sind die, die mich am meisten enttäuschen” GRETTIS SAGA 45, 9 (= JÓNSSON, ARKIV 302. JÓNSSON 127).

ÍF VII.   45. 146. Atli mælti við, er hann fekk lagit: "Þau tíðkast nú¹ in breiðu spjótin," segir hann.     ¹nú b. v. 556, 152, 10.
CSI II.   45. The dying words of Atli, Grettir's brother:
119. When Atli took the blow he said, “Broad spears are the fashion these days.”
ASB 8.   45. 164. 15.
FJ Proverb word 382. Page 188. spjót – þau tíðkast en breiðu spjótin Grett 103 (Boer 164). ‘De brede spyd er (nu) i brug’. = GJ (Tíðkast).

ÍF VII.   46. 146. Þá svarar Skapti lögsögumaðr: “Víst er þetta illt verk, ef svá er, sem þetta er sagt; en jafnan er hálfsögð saga, ef einn segir, því at fleiri eru þess fúsari, at fœra þangat, sem eigi berr betr, ef tvennt er til.”
CSI II.   46. Skapti the Lawspeaker upon Thorir’s demands for Grettir’s outlawry:
119. Skafti the Lawspeaker answer him, “Certainly this is an evil deed, if the account is correct. But one man only tells half a tale, and more people prefer the worse side of a story which has two versions. I shall not declare Grettir an outlaw for this deed under the present circumstances.”
ASB 8.   46. 165. 3.  4.5. jafnan – segir, vgl. Flóres saga c. 22, 5: er ok ósagt frá ef einn segir, und die note z. st.   5. fúsari (scil. en eigi) = heldr fúsir, “sehr bereit”.   5.6. at fœra þangat (scil. söguna) sem eigi berr (scil. söguna) betr, “die erzählung in ein solches light zu stellen, dass sie nicht schöner wird”. Zu bera (hier unpersönlich) vgl. bera einhverjum söguna c. 21, 21; 36, 2.   6. ef – til, “wenn zwei untereinander abweichende überlieferungen existieren”.
FJ Proverb word 338. Page 182. saga – . . . jafnan er hálfsögð saga ef einn segir Grett 103-4 (Boer 165). ‘Altid er der kun den halve del (sandhed) sagt, når kun én fortæller’. GJ: Hálfsögð er sagan þá einn segir frá.
TPMA 2.   421. EIN/un/one  2. Ein – kein 2.1. Einer (Eines) zählt nicht 2.1.2. Spez. 2.1.2.1. Ein Mann – kein Mann  Nord. 35 Dylja má þess, er einn hverr segir Man kann in Abrede stellen, was nur einer sagt MÁLSHÁTTAKVÆÐI 1, 2. 36 En jafnan er hálfsögð saga, ef einn segir Es ist, als ob nur die Hälfte gesagt wäre, wenn nur einer sich ausspricht GRETTIS SAGA 46, 3 (= JÓNSSON, ARKIV 338. JÓNSSON 139). 37 Er ok ósagt frá ef einn segir Es ist, als ob davon nicht gesprochen worden wäre, wenn (nur) einer (es) erzählt FLÓRES SAGA 22, 5.
Ed. note. ASB 8. 5. Flóres saga ok Blankiflúr: p. 71: “er ok ósagt frá, ef einn segir.” 4. er – segir, “es ist auch gerade so gut, als wenn von dieser sache garnichts gesagt wäre, wenn nur eine partei sich ausspricht”. Vgl. die inschrift in der vorhalle des Römers zu Frankfurt a. M.: “Eyns mans redde ein halbe redde, man sol sie billich verhören bede” (audiatur et altera pars).

ÍF VII.   46. 146. Þá svarar Skapti lögsögumaðr: “Víst er þetta illt verk, ef svá er, sem þetta er sagt; en jafnan er hálfsögð saga, ef einn segir, því at fleiri eru þess fúsari, at fœra þangat, sem eigi berr betr, ef tvennt er til.”
CSI II.   46. Skapti the Lawspeaker upon Thorir’s demands for Grettir’s outlawry:
119. Skafti the Lawspeaker answer him, “Certainly this is an evil deed, if the account is correct. But one man only tells half a tale, and more people prefer the worse side of a story which has two versions. I shall not declare Grettir an outlaw for this deed under the present circumstances.”
ASB 8.   46. 165. 3.  4.5. jafnan – segir, vgl. Flóres saga c. 22, 5: er ok ósagt frá ef einn segir, und die note z. st.   5. fúsari (scil. en eigi) = heldr fúsir, “sehr bereit”.   5.6. at fœra þangat (scil. söguna) sem eigi berr (scil. söguna) betr, “die erzählung in ein solches light zu stellen, dass sie nicht schöner wird”. Zu bera (hier unpersönlich) vgl. bera einhverjum söguna c. 21, 21; 36, 2.   6. ef – til, “wenn zwei untereinander abweichende überlieferungen existieren”.

ÍF VII.   47. 153. "Þar er fornt mál," segir Grettir, "at svá skal böl bœta, at bíða annat meira; en fleira er mönnum til hugganar en fébœtr einar, ok er þat líkast, at hefnt verði Atla. En þat er til mín kemr, þá munu þar ýmsir sínum hlut fegnir, er vér eigumsk við".
CSI II.   47. Grettir upon hearing bad news from his mother:
123. “It is an old saying,” said Grettir, “that one misfortune is overcome by suffering a greater one. There is greater consolation than money, and I expect Atli to be avenged. As for me, many people will be pleased to escape from me in one piece.”
ASB 8.   47. 173. 22.  4. Þat – mál, s. zu c. 20, 6.   4.5. svá – meira, der sinn ist: “ein grösseres unglück macht ein kleineres vergessen”.   6.7. þat – kemr, "in bezug auf mich ist das zu sagen".   7. ýmsir, "nicht jedesmal derselbe", vgl. c. 42, 1.   vér, scil. Þorbjörn øxnmegin.
FJ Proverb word 62. Page 74. böl – svá skal böl bœta at bíða annat (mgl. Alex) meira Grett 108 (Boer 173), Alex 57. ‘Således skal man bøde på en ulykke at man lider en, der er större’, ?: en större ulykke bringer en mindre i forglemmelse. Dette er uden tvivl ordsprogets rigtige form; findes også i GJ med den urigtige var.: að bíða eigi annað meira.
Saxo (Kallstenius) 27. 61. Ont. ictus ictui opponendus est, liuorque pellendus, s. 153³². – Hart imod hart. Slag for slag, Vedel s. 100₃; Med ondt skal mand ondt fordrive/om godt skal nogen tiid blive, Syv I s. 324, Ondt kan och medh ondt fördrifwas, Grubb s. 629; jfr: >>þat er fornt mál>>, segir Grettir, >>at svá skal böl bœta, at bíða annat meira>>, Grettis saga (Boer) s. 173³ (se Finnur Jónsson Ark. 30 s. 74).
TPMA 12.   91. UNGLÜCK/malheur/misfortune  3. Verhalten im Unglück (dem Unglück gegenüber) 3.3 Unglück mit Unglück überwinden  Nord. 103 “Þat er fornt mál”, segir Grettir, “at svá skal böl bœta, at bíða annat meira”“Das ist ein altes Sprichwort”, sagt Grettir, “dass man ein Unglück so bessern soll, dass man auf ein anderes grösseres wartet” GRETTIS SAGA 47, 22 (= JÓNSSON, ARKIV 62. JÓNSSON 26) (vgl. LEID 8.8.).

ÍF VII.   47. 153. "Þar er fornt mál," segir Grettir, "at svá skal böl bœta, at bíða annat meira; en fleira er mönnum til hugganar en fébœtr einar, ok er þat líkast, at hefnt verði Atla. En þat er til mín kemr, þá munu þar ýmsir sínum hlut fegnir, er vér eigumsk við".
CSI II.   47. Grettir upon hearing bad news from his mother:
123. “It is an old saying,” said Grettir, “that one misfortune is overcome by suffering a greater one. There is greater consolation than money, and I expect Atli to be avenged. As for me, many people will be pleased to escape from me in one piece.”
ASB 8.   47. 173. 22.  4. Þat – mál, s. zu c. 20, 6.   4.5. svá – meira, der sinn ist: “ein grösseres unglück macht ein kleineres vergessen”.   6.7. þat – kemr, "in bezug auf mich ist das zu sagen".   7. ýmsir, "nicht jedesmal derselbe", vgl. c. 42, 1.   vér, scil. Þorbjörn øxnmegin.

ÍF VII.   50. 159.   Þorgils bóndi sagði þeim fóstbrœðrum allt slíkt, sem hann sagði Gretti, en þeir gerðu svá mikil metorð hans, at hvárigir l?gðu ?ðrum ?fugt orð; en þó fóru ekki þykkjur þeira saman.
CSI II.   50.
126. Thorgils told the sworn brothers everything he had told Grettir, and they held him in such esteem that none of them said a word out of place to the others, even though they were not always of like mind.

ÍF VII.   52. 168.   En er þeir h?fðu þetta talat lengi, þá kom þat ásamt með þeim, at þeir mundu eigi gera happ sitt at óhappi, ok fóru til ok reistu gálga þar þegar í skóginum ok ætluðu at hengja Gretti ok hl?mmuðu³ nú mj?k yfir þessu.   ³hlamma: gera hark, háreysti; hl?kkuðu 152.
CSI II.   52.
130.  After discussing the matter at length, they agreed not to let their good fortune become misfortune, so they set straight to work and put up a gallows right there in the woods.

ÍF VII.   52. 169. "Eigi má nú við öllu sjá; vera varð ek nökkur."^2     2nökkur: nokkurs staðar, einhvers staðar; sbr.: Einhvers staðar verða vondir að vera.
CSI II.   52. Grettir excuses himself to Thorbjorg the Stout, Olaf Peacock's daughter, for causing trouble in her district:
131. “You can’t provide for everything,” said Grettir. “I had to be somewhere.”
ASB 8.   52. 190. 15.   12. Eigi – sjá, vgl. c. 31, 4.
FJ Proverb word 358. Page 184. sjá – eigi má við öllu sjá Grett 119 (Boer 190). ‘Ikke kan man tage sig i agt for alt’. I poetisk form: engi er sá við öllu sér Þrændlur I 48. Også hos GJ.
TPMA 10.   373. SEHEN/voir/to see 9. Gut schauen, aufpassen 9.4. Man kann nicht aug alles achten (Rücksicht nehmen)  Nord. 152 Ekki verðr við öllu sèt Man kann nicht auf alles achten (wörtl.: Es wird nicht auf alles geachtet) HRÓLFS SAGA KRAKA 49 (→FAS I, 99). 153 Má eigi fyrir öllu sjá Man kann nicht auf alles achten GRETTIS SAGA 31, 4. 154 Eigi má nú (jetzt) öllu sjá EBD. 52, 15 (=JÓNSSON, ARKIV 358. JÓNSSON 146). 155 Ekki má fyrir ollu sjá EBD. 81, 8 (= GERING S. 12). 156 Eigi mun nú fyrir öllu verða umsèð Man kann jetzt nicht auf alles achten (wörtl.: Es kann jetzt nicht auf alles geachtet werden) EINDRIÐA ÞÁTTR 1 (→FMS V, 306). 157 Ekki verðr (nú) vilð öllu sét GUNNARS SAGA KELDUGNÚPSFÍFLS 47, 28 (→GERING S. 12).

ÍF VII.  52. 169. "Eigi má nú við ?llu sjá; vera varð ek n?kkur."^2     2nökkur: nokkurs staðar, einhvers staðar; sbr., Einhvers staðar verða vondir að vera.
CSI II.  52. Grettir excuses himself to Thorbjorg the Stout, Olaf Peacock's daughter, for causing trouble in her district:
131. “You can’t provide for everything,” said Grettir. “I had to be somewhere.”
ASB 8.  52. 190. 15.   12. Eigi – sjá, vgl. c. 31, 4.
Ed. note. Proverbial reference, Jón Árnason, Íslenzkar Þjóðsögur og Ævintýri 1961 VI, 11. from the Álfarit Ólafs Sveinsson í Purkey, about Gúðmundur biskup Árason, who went about Iceland consecrating sources of drinking water, as well as mountains and hills. When he consecrated Látrabjarg, a voice asked him to quit doing this, "því undan þínum bænum og aðgjörðum verðum vær að flýja, en einhvörstaðar verða vondir að vera." I have not found earlier attestations of this text, although its appositeness here is suggested by Guðni Jónsson´s inclusion of it in his note.

ÍF VII.  52. 170.  Þá mælti hann til Grettis: "Lítit lagðisk nú fyrir þik, þvílíkr garpr sem þú ert, er vesalmenni skyldu taka þik, ok ferr svá jafnan óeirðarm?nnun."
CSI II.  52. Vermund chides Grettir after the lynching attempt.
131. Then he told Grettir, "You did not put up much of a defence, a great warrior like you, to let those wretches capture you. But that's what always happens to trouble-makers."

ÍF VII.  52. 172.  "Er þér enn bezt at leita til frænda þinna, en fáir munu verða til at taka þik, ef ?ðru megu við koma; ertu ok ekki auðvkæðr¹ til fylgðar vit flesta menn."   ¹auðkvæðr: auðbeðinn, auðkvaddur; sem auðvelt er að tala á sitt mál, talhlýðinn.
CSI II.  52.
133. "You are best advised to seek out your kinsmen, for few men will be prepared to take you in if they can avoid it. And you are not one who easily yields to another's bidding."

ÍF VII.  54. 176.   "Þat mun nú reynt verða," segir Grettir.
CSI II.  54. Grettir tries to rob 'Loft'.
134.  "We'll put that to the test, then," said Grettir.

ÍF VII.  54. 178. Skapti kvað hann ekki því einu mundu mega við hlíta, er honum þœtti bezt, – "ok trú þú engum svá vel, at þér verði svá sem í Vestfjörðum; hefir þat mörgum at bana orðit, at hann hefir oftryggr¹verit."     ¹oftryggr: of auðtryggr 556, 152; ótortryggr 10.
CSI II.  54. Skapti warns Grettir.
135. Skafti said Grettir was not free to act only as he chose, “and you should never trust anyone enough to allow what happened to you in the West Fjords to repeat itself. Many people have lost their lives through overconfidence.”
ASB 8.  54. 199. 13.   5. hann – hlíta, "er könne nicht nur damit zufrieden sein", d.h. "er müsse sich mit weniger begnügen lassen".  6.7. Im gegensatze zu c. 52, 27 umfasst der name Vestfirðir hier auch den Ísafjörðr.  7.8. oftryggr (aktiv), “wer (andern) zu sehr traut”.
TPMA 11.   409. TRAUEN/faire/avoir confiance/to trust  2. Warnung und Vertrauen 2.1. Vertrauen ist gefährlich 2.1.2. Zu grosses Vertrauen bringt oft Schaden 2.1.2.2. Spez. 2.1.2.2.2. Leichtes Vertrauen bringt manchen ins Verderben  Nord. Hefir þat mörgum at bana orðit, at hann hefir oftryggr verit Das hat manchem den Tod gebracht, dass er zu vertrauensvoll gewesen ist GRETTIS SAGA 54, 13.

ÍF VII.   56. 181.  Þórir svarar: "Full várkunn þykki mér þér á vera, þó at þú trúir illa sekum mönnum,¹ en heyrt muntu mín hafa getit um vígaferli ok ójafnað, en aldri um slíkt dáðleysi, at svíkja lánardróttin minn. Nú er því illt illum at vera, at margr ætlar þar annan eptir vera; mynda ek ok eigi hafa hingat farit, ef ek ætta betra kosti, en eigi þykki mér vit upp gefnir fyrir flestum mönnum,² ef vit veitumsk at."     ¹trúir illa sekum mönnum svo 556, 152; takir illa skógarmönnum 551.   ²fyrir – mönnum b.v. 556, 152, 10.
CSI II.   56. Sent to kill Grettir by Thorir from Gard, Thorir Redbeard pleads to be allowed to stay with him:
137. Thorir Redbeard said, “You certainly cannot be blamed for distrusting outlaws. You must have heard about all the killings and unjust acts I have been responsible for, but it has never been claimed that I would commit such a cowardly deed as to betray my master. It is bad to be a bad man, because a man is judged to be like even worse men.”
ASB 8.   56. 202. 5.  11. illum at vera, “ein böser mensch zu sein”; das prädikat des infinitivs steht oft im dativ, eine konstruktion, welche wol ihren grund hat in sätzen wie c. 55, 4, wo das subjekt aus einem vorhergehenden dativ zu abstrahieren ist. Anders c. 67, 5; at vera einn saman.
FJ Proverb word 198. Page 100. illr (jfr kátr) – ilt er illum at vera Grett 127 (Boer 202), K. ‘Det er slemt at være slet’; også i GJ (illr) med forklaringstillæg: aldrei er honum gott ætlat.

ÍF VII.   56. 182.   Grettir mælti: "Þú munt sjálfr gefa þér raun, hverr þú ert." 
CSI II.   56. Grettir anticipates Thorir's attempt to kill him.
137.  Grettir said, "You will prove for yourself what kind of a man you are."
Ed. note. See Brennu-Njáls saga, ÍF XII. 116. 290, Flosi to Hildigunnr: "Ef þú hefir heilan hug við mik, þá mun sjálft leyfa sik, ef vel er; mun ok sjálft lasta sik, ef illa er."

ÍF VII.  57. 183. Grettir svarar: "Eigi er sopit, þó at í ausuna sé komit; hafi þér ok langt til sótt, ok munu nökkurir fá leiksmark, áðr en vér skiljum."
CSI II.  57. Grettir responds when Thorir from Gard orders his men to attack Grettir:
138. Grettir answered him, “There’s many a slip betwixt cup and lip. You’ve come a long way for this, and some of you will earn a few scars before we part ways.”
ASB 8.  57. 205. 3.  11. Eigi – komit, “man hat noch nicht getrunken, wenn auch (der trank) in den becher gegossen ist”, d.h. “solange man die arbeit nicht ganz ausgefürht hat, hat man seinen zweck nicht erreicht”.  12. leiksmark, n., "ein zeichen, dass man im spiele (kampfe) gewesen ist".
FJ Proverb word 391. Page 189. súpa – eigi er sopit þótt í ausuna sé komit Grett 130 (Boer 205). ‘Ikke er søbet, fordi det (der skal søbes) er kommet i skeen’. Nu til dags föjes altid kálið til sopit og det har GJ.
TPMA 11.  451.  TRINKEN/boire/to drink  8. Trinken in allegorischer und metaphorischer Verwendung, in Redensarten und Vergleichen 8.9. Verschiedenes  Nord. 322 Eigi er sopit, þóat í ausuna sé komit Man hat noch nicht getrunken, auch wenn es schon in die Schöpfkelle gekommen ist²⁴ GRETTIS SAGA 57, 3 (= JÓNSSON, ARKIV 391. JÓNSSON 161).     ²⁴D.h., man soll nicht zu fr~uh jubeln, es kann noch viel geschehen. Vgl. BAETKE s.v. ausa u. súpa.

ÍF VII.  57. 184.  " . . . nú sé ek, at hér er við troll at eiga, en ekki við menn."
CSI II.  57.
138.  "I see now that we are dealing with a troll, not a man."
ASB 8. 57. 205. 4. 23. hér – menn, eine in dem sagenhaften erzählungen häufig angewandte redensart, wenn einer sich unverwundbar zeigt oder mit solcher leidenschaft kämpft, dass er über übernatürliche kräfte zu verfügen scheint; vgl. z. b. ?. O. s. 26, 7.

ÍF VII.  59. 189. "Spyrja mun þér bezt þykkja við hann at eiga".^2    2Þér mun fyrir beztu, að hafa ekki annað af honum en spurnir einar, sbr. máltækið: "Spyrja er bezt til váligra þegna".
CSI II.  59. Thord Kolbeinsson comments on Gisli Thorsteinsson's boastful remarks about his ability to handle Grettir:
141. “Hearsay will be the safest way for you to handle him.”
ASB 8.  59. 211. 3.  15. Spyrja – eiga, “es wird für dich das beste sein, wenn du ihn nur durch hörensagen kennen lernst”. Der anfang dieses satzes ist sprichwörtlich; die benutzung des infinitivs als subjekt hat seine auffassung als ein substantiv veranlasst, daher er an dieser stelle als objekt zu eiga, also in der bedeutung von spurn steht. Ohne eiga heisst es z.b. in der Hœnsn. Þ. s. c. 6: spyrja er bezt til váligra þegna.
FJ Proverb word 384. Page 188. spyrja – . . . spyrja mun þér bezt þykkja við hann at eiga Grett 133 (Boer 211). ‘Du vil synes bedst at have med ham at göre kun ved efterspörsel (ved at høre om ham), d. v. s. det vil synes dig bedst ikke at have andet kendskab til ham end det man får ved at høre om vedkommende’. Af samme betydning og oprindeligere er: spyrja er bezt til váligra þegna Isls II 142, Fbr 15. ‘Det er bedst kun at høre om skadelige mænd’
ÍM 307. SPYRJA Spyrja er bezt til válegra þegna. Fóstbr. 4. kap. o. v. Þ. e.: Bezt er að hafa spurnir einar af vondum mönnum. Spyrja mun þér bezt þykja við hann að eiga. Grettis. s. 59. kap. .
TPMA 6.   191-2. HÖREN/entendre, écouter/to hear, to listen  3. Hörensagen 3.4. Die Bösen kennt man am besten nur vom Hörensagen  Nord. 132 At þui kemr nu sem mælt er, at spyria er bezt til valigra þegna Es kommt nun dazu, wie das Sprichwort sagt, dass es am besten ist, von ruchlosen Gesellen nur zu hören FÓSTBRŒÐRA SAGA 23, 21 (= JÓNSSON, ARKIV 384). 133 Fregna eigum langt til gafa Von Spitzbuben hört man am liebsten nur aus weiter Ferne (?)³ MÁLSHÁTTAKVÆÐI 6, 2 (= GERING 45). 134 Satt er þat, er mælt er, at spyrja er bezt til váligra þegna Es stimmt, was das Sprichwort sagt, dass es am besten ist, von ruchlosen Gesellen nur zu hören HŒNSA-ÞÓRIS SAGA 6 S. 18 (= JÓNSSON, ARKIV 384. JÓNSSON 157). 135 Spyria mun þé bezt þykkja við hann at eiga Es wird für dich das beste sein, wenn du ihn nur durch Hörensagen kennenlernst GRETTIS SAGA 59, 3 (= JÓNSSON, ARKIV 384. JÓNSSON 157). Vgl. SCHLECHT 288.     ³Übers. nach GERING. Vgl. CLEASBY 186 b s.v. gafi; Möbius in ZFDPH, Erg.bd., 1874, 65; FRITZNER I, 536.

ÍF VII.   59. 189. "Allt verðr til fjárins unnit," sagði Gísli, "ok er oss þat⁴ eigi sízt kaupmönnum."    ⁴þat b.v. 556.
CSI II.   59. Gisli on the price on Grettir’s head:
141. “Men will do anything for money,” said Gisli, “not least merchants like me.”
ASB 8.   59. 212. 6.  1. Allt – unnit, “um geld zu verdienen, wird alles gewagt”.  1.2. en – sízt, "das gilt nicht am wenigsten von uns".
FJ Proverb word 102. Page. 81. fé – alt verðr til fjárins unnit Grett 133 (Boer 212). ‘Man gör alt for at erhværve gods (penge)’.
TPMA 4.   347. GELD/argent/money  1. Grosse Macht, Geltung und Wirkung des Geldes 1.34. Verschiedenes  Nord. 344 Allt verðr til fjárins unnit Für Geld wird alles getan GRETTIS SAGA 59, 6 (= JÓNSSON, ARKIV 102. JÓNSSON 44).

ÍF VII.   59. 189. Hér fór, sem mælt er, at opt er í holti⁵ heyrandi nær.     ⁵holt hér: skógur (sbr. þý. holz: viður). Orðið virðist ekki hafa haft þessa merkingu í íslenzku nema aðeins í þessum málshætti.
CSI II.   59. Narrator on Gisli’s supposedly secret plan:
141. But this was a case of the saying, “The woods have ears.” Some friends of Bjorn from Hitardal had overheard Gisli and Thord’s conversation and told him about it in detail. Bjorn told Grettir about it when he met him and said they would see how he stood up to that test.
ASB 8.   59. 212. 7.  9.10. opt – nær, der sinn des sprichwortes (einer zeile im fornyrðislag!) ist: “die bäume haben ohren”.  11. inniliga, "genau".
FJ Proverb word 177. Page 95. heyra – . . . opt er í holti heyrandi nær Grett 134 (Boer 212). ‘Ofte er der en som hører i skoven’. Ordspr. er vel så gammelt, at oversættelsen af holt ‘skov’ må være berettiget. Hos GJ, men her findes varianten horni (senislandsk ændring af det her uislandske holti).
TPMA 6.   194. HÖREN/entendre, écouter/to hear, to listen  9. Überall gibt es unvermutete Zuhörer  Nord. 182 Hér fór, sem mælt er, at opt er í holti heyrandi nær Oft ist im Wald, wie man sagt, der Hörende nahe GRETTIS SAGA 59, 7 (= JÓNSSON, ARKIV 177. JÓNSSON 71).
Ed. note. See also Jómsvíkinga saga and Haralds s. harðráða.

ÍF VII.   59. 191. Ok er Gísli heyrði til, at grjótit sarglaði,² mælti hann svá: "Maðr ferr þar ofan ór hlíðinni ok heldr mikill, ok sá vill oss finna. Verðum nú við röslliga, því at hér berr veiði í hendr."     ²sarglaði svo 551 (sbr. sarga); sönglaði 556, 152; glamraði 10.
CSI II.   59. Gisli boastfully anticipates battle with Grettir:
142. When Gisli heard the stones clattering he said, “There’s a big man coming down the slope there to meet us. We must act bravely, for there is a fine catch to be had.”
ASB 8.  59. 214. 14.  1. söngla, "klingen", "klirren"; zu syngva.  3. Verðum – rösk., “benehmen wir uns tapfer”; vgl. str. 15, 7.

ÍF VII.  59. 191. Fylgðarmenn hans sögðu þenna eigi mundu hlaupa í hendr þeim, útan³ hann treysti sér, – "ok er vel, at sá hafi brek, er beiðisk."^4     3útan svo 556; nema 152; ef 551.   ⁴brek, hvk.: krafa, ítrekuð bón, keipar; sögnin breka merkir: biðja, keipa (um börn), sbr. m. a. látum hafa barn, þat er brekar, Þiðriks s. (Khöfn 1905 – 11) I, 60, sbr. 168.
CSI II.  59. Gisli's companions advise him as confrontation with Grettir approaches:
142. His companions said that the man wouldn’t walk right into their hands unless he has some self-confidence, “and it is fitting that he who begs shall receive.”
ASB 8.  59. 214. 14.  6. útan, "wenn nicht".  brek, n. “wunsch”. sá – beiðiz, “dass man es hat, wie man es wünscht”.
FJ Proverb word 53. Page 72. brek – Sá hefr brek er beiðisk Grett 135 (Boer 214). ‘Den får sit önske som kræver (det opfyldt)’. Jfr bezt er sá fái brek sem biðr GJ

ÍF VII.  59. 191. Grettir kom at í því ok tók til klæðisekks, er Gísli hafði fyrir aptan sik við söðul sinn, ok mælti: "Þetta mun ek hafa; ek lýt opt at litlu."
CSI II.  59. Grettir, on seizing a bag of clothes from Gisli’s saddle:
142. That moment, Grettir came up, took the bag of clothing that Gisli was carrying behind his saddle and said, “I’ll have this. I often stoop to trifles.”
ASB 8.  59. 214. 15.  10. lúta at e-u, “sich bücken um etwas aufzunehmen”. Der sinn ist: “ich mache mir oft mühe wegen einer kleinigkeit”.
FJ Proverb word 231. Page 105.  lágr – hinn lægri verðr at lúta Grett 204 (Boer 309), Vápnf. 16 (Austf. 46). ‘Det ringere må böje sig’. = GJ.

ÍF VII.  59. 192. Gísli svarar: "Sá er eldrinn heitastr, er á sjálfum liggr, ok er illt at fásk við heljarmanninn."
CSI II.  59. Gisli defending his honor when Grettir jeers at his cowardice:
142. Gisli replied, “The fire seems hottest to a burned man. And it’s a tough job to deal with a man of such fiendish strength.”
ASB 8.  59. 215. 18.
FJ Proverb 89. Page 79. eldr – sá er eldrinn heitastr er á sjálfum liggr Grett 136 (Boer 215). ‘Den ild er hedest som hviler på en selv’. Også i GJ (med brennr f. liggr).
TPMA 3.  229.  FEUER/feu/fire  1. Wesen, Wirkung und Bedeutung des Feuers 1.2. Feuer ist und macht warm⁴  Nord. 32 Sá er eldrinn heitastr, er á sjálfum liggr Dasjenige Feuer ist am heissesten, das auf einem selber liegt GRETTIS SAGA 59, 18 (= JÓNSSON, ARKIV 89. JÓNSSON 35). 33 Verre larem fido si frigore torpet amico. – Thw scalt ildhen raghe on tw wilt wænner wermæ Schüre das Feuer für den treuen Freund, wenn er vor Kälte starr ist! – Du sollst das Feuer schüren, wenn du den Freund wärmen willst LÅLE 1190.     ⁴Vgl. ZILTENER 740ff. 798f.; HASSELL F 72 (1371 – 72); WHITING F 193 (vor 1400).

ÍF VII.  59. 192. Gísli svarar: "Sá er eldrinn heitastr, er á sjálfum liggr, ok er illt at fásk við heljarmanninn."
CSI II.  59. Gisli defending his honor when Grettir jeers at his cowardice.
142. Gisli replied, “The fire seems hottest to a burned man. And it’s a tough job to deal with a man of such fiendish strength.”
ASB 8.  59. 215. 18.

ÍF VII.  59. 193.  Vísa 48. Rinnr, sás rispar tönnum/raunlítt, es skal bítask,/marr, ne mœðisk fyrri,/mest fyr öðrum hesti;/en fyr mér of Mýrar/margnenninn dag þenna,/fremð 's hann firrðr ok sœmðum,/físandi rann Gísli.     48. vísa. Marr, sás rispar tönnum raunlítt, es skal bítask, rinnr mest fyr öðrum hesti né mœðisk fyrri; en margnenninn (a) Gísli rann þenna dag físandi (b) fyr mér of Mýrar; hann 's firrðr fremð ok sœmðum. a) margnenninn (af nenna): mjög viljugur, athafnasamur; – b) físa: leysa vind, freta.   Hestur, sem beitir mjög lítið tönnunum, er hann á að bítast, hleypur fljótast undan öðrum hesti og bíður þess ekki, að hann verði móður; en hinn athafnasami Gísli hljóp þenna dag fretandi undan mér um Mýrar; hann er sviptur sæmd og frama.
CSI II.  59. Grettir on Gisli’s cowardice:
143. Strophe 48. “The horse that nibbles with its teeth/lightly when it ought to bite/saves its breath until the end/then runs off from the other horse./From me that day at Myrar/ran interfering Gisli/farting like a carthorse,/stripped of fame and honour.”
ASB 8.  59. 216. 25.   Str. 48. Pros. wortfolge: Marr, sá es rispar tönnum raunlítt, rinnr mest fyr öþrom heste, es skal bítask, né mœþesk fyrre. En margnennenn Gísle rann þenna dag físande fyr mér of Mýrar. [Hann] es firþr fremþ ok sœmþom.  “Ein pferd, das mit seinem zähnen sehr wenig aufreisst (das nicht scharf zubeissen kann), läuft, wenn es kämpfen soll, vor dem anderen pferde schnell davon; es wartet nicht bis es müde wird. Vor mir aber rannte der viel unternehmende Gísle heute durch die Mýrar dahin, flatum ventris emittens. Er ist des ansehens und der ehre beraubt.”  margnennenn (zu nenna, "wagen", "unternehmen"), ein adjektiv mit dem ausgange des part. praet. in aktiver bedeutung; vgl. kífenn u.a.

ÍF VII.  60. 195. Hann rakk féit í framanvert nesit, þá er hann sá mannaf?rina, því at hann vildi aldri laust láta þat, sem hann fekk h?ndum á komit.
CSI II.  60.
144.  A narrow point of land jutted out into the river on Grettir's side, and when he saw the expedition arriving he drove the animals there which he had taken, because whenever he got his hands on anything he never wanted to let go of it again.
TPMA 7.   276. LASSEN/laisser/to let  1. Was nie (nicht leicht oder gerne) gelassen wird 1.6. Vereinzelt  Nord. 2 Ekki læt ek laust þat, sem ek hefi höndum á komit Ich lasse das nicht los, was ich festhalte, wenn es in (meine) Hände gekommen ist GRETTIS SAGA 71, 4.
Ed. note. See also 228, 266.

ÍF VII.  60. 196.  . . . vildi hann ok hafa þann einhvern fyrir sik, er honum þótti manntak í vera.
CSI II.  60.
144.  . . . and he also wanted to face someone he considered a challenge.

ÍF VII.  61. 198.   Bj?rn kvað nú svá búit vera verða.
CSI II.  61.
145.  Bjorn said that what was done was done.

ÍF VII.  62. 202. Þetta þótti honum undarligt, ok fór til vatnsins ok veiddi nú tvau hundruð fiska, fœrði heim ok bjó um, ok fór allt á sömu leið, at allir váru í brott at morgni. Nú þótti honum eigi at² einum brunni bera.     ²at: ór 556, 152, 10. Þótti honum ekki einleikið.
CSI II.  62. Grim puzzles over the repeated disappearance of his fishing catches, unaware that Hallmund is taking them:
147. Puzzled, he went to the lake and caught two hundred fish, brought them back and stacked them outside, but the same thing ahppened: they were all gone in the morning, and he began to suspect something.
ASB 8.  62. 225. 3.  15. ór (var. at) einum brunni bera, "aus demselben brunnen zu quellen", "dieselbe ursache zu haben" (wie am vorigen tage).
TPMA 2.  134. BRUNNEN/puits, fontaine/fountain, well  13. Aus einem und demselben Brunnen kommen³  Nord. 54 Ok þótti mjök úr einum brunni bera Und es schien (ihm) sehr aus einem und demselben Brunnen zu kommen ÖRVAR-ODDS SAGA 30 (→FAS II, 296). 55 Nú þótti honum ór einum brunni bera Nun schien es ihm aus einem und demselben Brunnen zu kommen⁴ GRETTIS SAGA 62, 3.     ³Nach Fritzner I, 200 ist der Sinn vermutlich: Es schien gleich gut, gleichgültig.   ⁴In der Ausg. findet sich die Erklärung: “Dieselbe Ursache haben”. Hubert Seelow übersetzt: “Nun glaubte er, dass es nicht mit rechten Dingen zugeht”. Vgl. dazu BAETKE 73 s.v. brunnr.

ÍF VII.  62. 203.  Vísa 50.   Þat’s mér sýnt,/at sínu má/engi maðr/afli treysta,/þvít svá bregzk/á banadœgri/hölða hugr/sem heill bilar.
CSI II.  62. Hallmund, on his confrontation with Grim:
147. Verse 50. It is clear to me/that not many may/rely upon/his own strength,/ for men’s resolve/falls short/on their dying day/when their fortune fails.
ASB 8.  62. 226. 8.  Str. 50. Pros. wortfolge: Þat es mér sýnt, at enge maþr má treysta síno afle; þvíat svá bregzk hugr hölþa á bana dœgre sem heill bilar. “Das ist mir klar geworden, dass kein mann auf seine kraft vertrauen kann; denn am todestage verlässt der mut die männer, wie das glück sie im stiche lässt”. So jung die strophe ist (ca. 1300) wurde sie doch das vorbild einer strophe in Orms þáttr Stórólfssonar (Flat. III, 527), s. ZGrs. s. 66.

ÍF VII.  62. 203.  Vísa 50.   Þat’s mér sýnt,/at sínu má/engi maðr/afli treysta,/þvít svá bregzk/á banadœgri/hölða hugr/sem heill bilar.
CSI II.  62. Hallmund, on his confrontation with Grim:
147. Verse 50. It is clear to me/that not many may/rely upon/his own strength,/ for men’s resolve/falls short/on their dying day/when their fortune fails.
ASB 8.  62. 226. 8.  Str. 50. Pros. wortfolge: Þat es mér sýnt, at enge maþr má treysta síno afle; þvíat svá bregzk hugr hölþa á bana dœgre sem heill bilar. “Das ist mir klar geworden, dass kein mann auf seine kraft vertrauen kann; denn am todestage verlässt der mut die männer, wie das glück sie im stiche lässt”. So jung die strophe ist (ca. 1300) wurde sie doch das vorbild einer strophe in Orms þáttr Stórólfssonar (Flat. III, 527), s. ZGrs. s. 66.

ÍF VII.   62. 205. Þá gekk Grímr fram ok bað hana hreysta sik, – "ok verðr hverr þá at fara, er hann er feigr. Varð þetta mjök af tilstofningu hans; mátta ek varla sjá, at hann rænti mik."
CSI II.   62. Grim comforts Hallmund’s daughter:
149. Then Grim entered the cave and told her to take heart, "for no one lives beyond his fated day. And he brought it upon himself, because I could hardly stand there and watch him robbing me."
ASB 8.   62. 228. 13.
FJ Proverb word 104. Page 82. feigr, feigð (jfr deyja, ófeigr) – . . . verðr hverr þá at fara er hann er feigr Grett 146 (Boer 228). ‘Da må enhver bort, når han skal dø’. Det samme udtrykkes ved: allir fara þá er feigðin kallar Fas I 420. þeir verða at falla er feigir eru Þiðr II 252. ‘De må falde som er dødsdömte’. Aasen: “Han fell som feig er (og ikkje som ufeig er)”. hverjum bergr nökkut er eigi er feigr Fbr 100 (Hauksb 404), Sturl³ II 238. ‘Enhver som ikke er dødsens reddes ved noget’. Aasen: “Den som ikkje er feig dreg alltid undan”. Bergr hverjum sem ei er feigr og Björg fær sá eigi er feigr GJ.
TPMA 11.   337.  TOD/mort/death  1. Tod als allbekannte und unausweichliche Realität 1.4. Der Tod erfolgt unumgänglich zur festgesetzten Zeit 1.4.2. Wer sterben muss, stirbt unausweichlich  Nord. 273 Allt er feigs foraðAlles wird dem, der dem Tode verfallen ist, zur Gefahr FÁFNISMÁL 11, 6 (= JÓNSSON, ARKIV 104. JÓNSSON 41). 274 Frammi eru feigs götur Die Pfade dessen, der dem Tode verfallen ist, führen vorwärts (zum Ziel hin) SÓLARLJÓÐ 36, 6 (= JÓNSSON, ARKIV 104. JÓNSSON 41). 275 Þá mun hverr deyja er feigr er Jeder wird dann sterben, wenn er dem Tode verfallen ist REYKDŒLA SAGA 31 (→JÓNSSON, ARKIV 67 [= JÓNSSON 28]). 276 Sjaldan hittisk feigs vök frørin Selten findet man das Eisloch dessen, der sterben muss, gefroren MÁLSHÁTTAKVÆÐI 25, 2 (= JÓNSSON, ARKIV 104. JÓNSSON 41). 277 Nu er enn sem fyrr. þæir verða at falla er fæigir ero Jetzt ist es wieder wie früher: Diejenigen müssen sterben, die zum Tode bestimmt sind ÞIÐREKS SAGA 338 (= JÓNSSON, ARKIV 104. JÓNSSON 41). 278 Allir fara, þá feigðin kallar Alle sterben dann, wenn der ihnen bestimmte Tod sie ruft HERVARAR SAGA (→FAS I, 420 [= JÓNSSON, ARKIV 104. JÓNSSON 41]). 279 Enn þat er fornn ordz kuidr, at ‘deyr dugga, þott j dali skridi, þa er öll er aurlög farin’ Und das ist ein altes Sprichwort: “Der Feigling stirbt, wenn sein Leben ganz abgelaufen ist, selbst dann, wenn er im Tal kriecht (scil. um sich zu verstecken)” FLÓVENTS SAGA II 19 S. 204, 30 (= JÓNSSON, ARKIV 67. JÓNSSON 28). 280 Ok verðr hverr þá at fara, er hann er feigr Und jeder muss dan sterben, wenn es ihm bestimmt ist GRETTIS SAGA 62, 13 (= JÓNSSON, ARKIV 104. JÓNSSON 41). 281 Mortis habens horam cadit omnis homo nece coram. – The døø allæ som feyæ ære Jeder, der die Todesstunde (erreicht) hat, fällt angesichts des Todes darnieder. – Alle sterben dann, wenn es ihnen bestimmt ist LÅLE 613.
Ed. note. See Deskis, p. 89, fn 100.

ÍF VII.   62. 205. Hon kvað hann mikit hafa at mæla um þat, – “ok gefr illa ójafnaðr.”
CSI II.   62. Hallmund’s daughter agrees with Grim:
149. She said there was much truth in what he said, “and overbearing reaps a bad reward.”
ASB 8.   62. 228. 13.
FJ Proverb word 310. Page 177. ójafnaðr – ójafnaðr gefsk jafnan illa Sturl. Bárð 3, el. gefsk illa ójafnaðr Grett 146 (Boer 228). ‘Uretfærdigheden bliver altid til ulykke’. = GJ
TPMA 12.   97.  UNRECHT/tort/wrong  1. Unrecht endet schlecht  Nord. 1 Ojöfnuðr gefsk jafnan Illa Unrecht endet immer schlecht STURLA BÁRÐARSON 3 (→SKJALDEDIGTNING B II, 54 [= JÓNSSON, ARKIV 310. JÓNSSON 128]). 2 Ok gefz illa ójafnaðr Und Unrecht endet schlecht GRETTIS SAGA 62, 13 (= JÓNSSON, ARKIV 310. JÓNSSON 128). → ANFANG 148

ÍF VII.   63. 209.   En Þórir kom heim, þótti m?rgum Grettir hafa vafit heðin at h?fði þeim.^{1    1}vefja heðin (eða veifa heðni) at h?fði e-um: villa e-um sjónir, blekkja, leika á (heðinn: feldur, skinn); fyrri útg. hafa lesið beðinn (af beðr: sæng) í 551, en sá lesháttur er óviss, vegna þess hve hdr. er torlesið, og kemur hvergi fyrir annars staðar; í 556 stendur heðin (eða heðni).
CSI II.  63.
150.  When Thorir returned home, many people certainly thought Grettir had pulled the wool over their eyes.

ÍF VII.   64. 211. Þá mælti húsfreyja: “Ófœrt er yfir ána bæði mönnum ok hestum.” “Vöð munu á vera,” kvað Gestr, “ok verið eigi hræddar.”
CSI II.  64. Steinvor of Sandhaugar, is afraid when Grettir prepares to take her and her child across the river for the Christmas service:
151. The farmer's wife said, “Neither horses nor men can cross this river.” “There are always places to ford,” said Gest. “Don’t be afraid.”
ASB 8.  62. 234. 8.

ÍF VII.  64. 211.   Hon sagðisk eigi vita, hvárt hana hefði yfir flutt maðr eða troll.
CSI II.  64.
152.  She said she was not sure whether it was a man or a troll who had carried her across.

ÍF VII.  64. 211-2. Prestr kvað mann víst vera mundu – “þó at fára maki sé, ok látum hljótt yfir,” sagði hann; "má vera, at hann sé ætlaðr til at vinna bót á vandræðum þínum.”
CSI II.  64. Stein, the priest at Eyjardalsa in Bardardal, reassures Steinvor of Grettir's human nature when she wonders at his strength in taking them across the river:
152. The priest said it was definitely a man, "although few are a match for him, and we shall keep quiet about this. He might be there to gring about a remedy to your troubles."

ÍF VII.  67. 218.  "Reynt skal þetta vera," segir Grettir, "en svá gerumsk ek myrkfælinn, at þat má ek ekki til lífs vinna mér, at vera einn saman.
CSI II.  67.
155.  "Let it be put to the test, then," said Grettir. "But I have grown so afraid of the dark that I could not be alone even if my life depended on it."

ÍF VII.  67. 218. Guðmundr mælti: “Vera má, at svá sé, en trú þú engum svá vel, at þú trúir eigi bezt sjálfum þér; en vandsénir eru margir.”
CSI II.  67. Guðmund inn ríki to Grettir:
155. Gudmund said, “That may be, but never have greater faith in anyone than yourself. Many people are not all that they seem.”
ASB 8.  67. 243. 6.  5.6. vandsénn = vansénn, s. zu c. 55, 4.
TPMA 11.  407. TRAUEN/faire/avoir confiance/to trust  1. Vertrauen als Wert 1.1. Selbstvertrauen ist Voraussetzung für das Vertrauen in andere  Nord. 2 En trú þú engum svá vel, at þú trúir eigi bezt sjálfum þér Aber vertraue keinem so sehr, dass du dir selbst nicht am meisten vertraust! GRETTIS SAGA 67, 6. 3 Þat ræð ek þer, at þv trvir betr sialfvm þer en honom. Enda segi ek þat, at halqve[m]ra þicki mer þer vera þat, er þv berr ibriosti þer, en þat, er hann veit ok þv att vndir honvm Dies rate ich dir, dass du mehr dir selbst vertraust als ihm. Ausserdem sage ich dies, dass mir das für dich vorteilhafter zu sein scheint, was du in deiner eigenen Brust trägst, als das, was er weiss und du ihn entscheiden lässt KONRÁÐS SAGA 2 S. 45, 47.
Ed. note. See Skapti, 54, 116, 178, 199.

ÍF VII.  67. 218. Guðmundr mælti: "Vera má, at svá sé, en trú þú engum svá vel, at þú trúir eigi bezt sjálfum þér;en vandsénir eru margir."
CSI II.  67. Guðmund inn ríki to Grettir:
155. Gudmund said, “That may be, but never have greater faith in anyone than yourself. Many people are not all that they seem.”
ASB 8.  67. 243. 6. 5.6. vandsénn = vansénn, s. zu c. 55,4.
FJ Proverb word 358. Page 184. sjá – . . . vandsénir eru margir Grett. 155 (Boer 243). ‘Mange er vanskelig gennemskuelige’. Hos GJ som var. til: Vandsénir eru Jesú menninir.
TPMA 12.   295.  VORSEHEN (sich)/se garder de/to beware of  18. Verschiedenes  Nord. 111 Athuga öflgan Skalt við alt hafa Grosse Aufmerksamkeit sollst du auf alles lenken7 HUGSVINNSMÁL 7, 4. 112 En vandsénir eru margir Und es gibt viele, vor denen man sich schwer in acht nehmen kann GRETTIS SAGA 67, 6 (= JÓNSSON, ARKIV 358. JÓNSSON 146).

ÍF VII.  68. 221.   Gretti leiddisk við hann at fásk; þreif hann till Þórodds ok setti hann niðr hjá sér ok mælti: "Alls á ek kosti við þik at gera, þat sem ek vil, ok ekki hræðumk ek, at þú verðir mér at bana, en hræðumk ek hærukarlinn Snorra goða, f?ður þinn, ok ráð hans; þau hafa flestum á kné komit.
CSI II.  68.
157.  Grettir grew bored of dealing with Thorodd, grabbed hold of him, sat him down beside him and said, "I can do exactly as I please with you and I'm not afraid of being killed by you, but I am afraid of that grey-haired father of yours. Snorri the Godi, and his plans."
FJ Proverb word 217. Page 103. kona – . . . (opt) eru köld kvenna ráð Nj 594, Gísl 34, Part 30. ‘Kolde (fjendtlige) er (ofte) kvinders råd (planer)’, Köld eru tíðum kv. r. Har GJ med en uægte tilföjelse.
TPMA 9.  187. RAT/conseil/advice 3. Schlechter Rat 3.1. "Kalter" (= schlechter) Rat²  Nord. 71 Frá mínom véom ok vöngom skolo þér æ köld ráð koma Aus meinen Tempeln und Tempelfluren³ wird dir allzeit unheilvoller Rat kommen LOKASENNA 51, 4.  72 Hafa mér þaðan jafnan köld ráð komit. Veit ek, at þetta eru ráð Snorra goða Von dieser Seite ist mir immer unheilvoller Rat gekommen. Ich weiss, dass dies die Anschläge des Goden Snorri sind LAXDŒLA SAGA 65, 19.     ²Zur Verwendung von kalt in der Bed., 'unheilvoll', besonders in der Verbindung mit Rat, vgl. für das Altisl. CLEASBY 329 s.v. kaldr II, für das Mittelengl. MED II, 383 b s.v. cold 6: cold counseil, cold red, 'bad or unfortunate advice'. Zum Sprw. vgl. E. Kolb, Alemannisch-nordgermanisches Wortgut, Beiträge zur schweizerdeutschen Mundartforschung VI, Frauenfeld 1957, 21f.   ³Es spricht die Göttin Skaði.
Ed. note. See Eyrbyggja saga, c. 15. ASB 15. 39. hann var vitr maðr ok forspár um marga hluti; langrækr ok heiptúðigr; heilráðr vinum sínum, en óvinir hans þóttuz heldr kulða af kenna ráðum hans. 
Ed. note. Is there proverbial linkage to 'Eru köld kvenna ráð'? See Laxdoela saga, ÍF V.  65. 195. Þá mælti Þorgils ok roðnaði mjök: “Görla skil ek, hvaðan alda sjá rennr undir; hafa mér þaðan jafnan köld ráð komit; veit ek, at þetta eru ráð Snorra goða.” and TPMA 9.  198. RAT/conseil/advice 6. Gute und Schlechte Ratgeber 6.6. Frauen als Ratgeber 6.6.1. Der Rat der Frau ist wertlos oder unheilvoll Nord. 288 Köld ero mér ráð þín Unheilvoll¹⁵ sind mir deine (scil. der Königin) Ratschläge VÖLUNDARKVIÐA 31, 6. 289.290 Ok eru köld (GÍSLA SAGA: opt köld) kvenna ráð Und die Ratschläge der Frauen sind (oft) unheilvoll NJÁLS SAGA 116, 16. GÍSLA SAGA 19, 10. 291 Kavlld erv iafnan kvenna rad, þviat þav erv favitr ok brad Die Ratschläge der Frauen sind immer unheilvoll, weil sie wenig weise sind und schnell PARTALOPA SAGA 30, 21. 292 Eigi þotti mer þa sem fyrr, at kolld ero kvenna rad Es dünkte mich da nicht wir früher, dass die Ratschläge der Frauen unheilvoll sind HEIL. M. S. I, 443, 20 (Malcus saga). 293 Consilium rere fore frigens in muliere. – Kalth ær qwinner raadh Glaub mir, dass der Rat einer Frau unheilvoll ist! – Unheilvoll ist Frauenrat LÅLE 153.     ¹⁵Vgl. oben Anm. 2. ²Zur Verwendung von kalt in Bed., ‘unheilvol’, besonders in der Verbindung mit Rat, vgl. für das Altisl. CLEASBY 329 s.v. kaldr II, für das Mittelengl. MED II, 383 b s.v. cold 6: cold counseil, cold red ‘bad or unfortunate advice’. Zum sprw. vgl. E. Kolb, Alemannisch-nordgermanisches Wortgut, Beiträge zur schweizerdeutschen Mundartforschung VI, Frauenfeld 1957, 21f.

ÍF VII.  68. 222. Snorri goði brosti at ok mælti: “Margr er dulinn at sér,¹ ok varð ykkarr mikill mannamunur; þú hjótt upp á hann, en hann mátti gera við þik, hvat er hann vildi.”     ¹mörgum skjátlast um sjálfan sig, ætlar sig meira mann en hann er, sbr. verða til dœlskr af dul og fram ganga drjúgt í dul (Hávamál, 57. og 79. vísa).
CSI II.  68. Snorri on Thorodd’s trying to kill Grettir:
157. Snorri the Godi smiled and said, “Many a man is blind to his own faults, and this shows the great difference between the two of you. You struck blows at him and he could have done anything he wanted with you. But Grettir acted wisely by not killing you, because I would not have put up with your remaining unavenged. For my part, I shall help him if I am present when his affairs are discussed.”
ASB 8.   68. 246. 10.  6. dulinn, “eingebildet”.
FJ Proverb word 76. Page 76. dul, dulinn – margan hefr dulit drepit K. ‘Mangen en har hovmodet (indbilskheden) dræbt’. Mærkeligt er, at dul her optræder som ntr. (for fem.); GJ har ordsproget: Dulrinn (mask.!) hefir margan drepið el. drepr fjör úr mörgum.    margr er dulinn at sér Grett 157 (Boer 246) ‘Mangen en er indbildsk’ (ser stolt på sig selv og kender ikke sine egne kræfter).

ÍF VII.   69. 223. Leiddi Ásdís þá frá garði, ok áðr en þau skilðu, mælti hon svá: "Nú fari þit þar synir mínir tveir, ok mun ykkarr samdauði tegask⁴, ok má engi renna undan því, sem honum er skapat; mun ek hvárigan ykkarn sjá sinni síðan. Látið nú eitt yfir ykkr ganga; en eigi veit ek, hverja heill þit sœkið þangat í Drangey, en þar munu þit beinin bera, ok margir munu fyrirmuna ykkr þarvistar. Sjái þit vel fyrir svikum, en vápnbitnir munu þit verða; en undarliga hafa mér draumar gengit. Gætið ykkar vel við gørningum; fátt er rammara en forneskjan."     ⁴Svo 556; verða tregask (eða tegask) 551; tengðr 152, AM 151, fol.; auðnask AM 150, fol.; (ykkr inn sami) ætlaðr 10; – tegask (sbr. gotn. -teihan: sýna, kunngera) er sennilega hið rétta: koma í ljós, verða, vera búinn. Til samanburðar má einnig minna á Ævikviðu Örvar-Odds, 44. vísu (Skjaldedigtning B, II, 333): Vasat Ögmundi/andrán tegat.
CSI II.   69. Asdis, saying goodbye to Grettir and Illugi:
158. Asdis led them off from the farm and before they parted she spoke these words: “There you go, my two sons, and your deaths will be the saddest of all, but no one can avoid what is ordained to him. I shall never see either of you again. Meet the same fate. I do not know what fortune you seek in Drangey, but you will both perish there, and many people will begrudge your presence there. Be on you guard against treachery. You will be killed by weapons; I have had strange dreams. Be wary of sorcery; few things are mightier than black magic.”
ASB 8.   69. 247-8. 6.  22.23. mun – tregastr (das scheint die richtige lesart zu sein. verða nur in A; tregaz A, tegazt C, teingdr ?b, auðnaz E, ætlaðr D), "euer gemeinschaftlicher tod wird sehr traurig sein". Wie man die stelle auch verstehen will, auf keinen fall ist "ihr werdet zusammen sterben" (Fr. III, 168) richtig; das verbietet das pronomen possessivum ykkarr, welches samdauði bestimmt und nicht mit dem dativ des persönlichen pronomens gleichwertig ist.
FJ Proverb word 361. Page 185. skapa – . . . engi má renna undan því sem honum er skapat Grett 159 (Boer 247-48). ‘Ingen kan flygte fra det som ham er bestemt’. Jfr GJ: enginn getr sín forlög flúið.
TPMA 5.   69.  GLÜCK/bonheur/luck  1.Allmacht und Allgegenwart des Schicksals (Glücks) 1.7. Dem Schicksal kann man nicht entrinnen oder entgehen  Nord. 56 Fár gengr of sköp norna Keiner kommt über das von den Nornen verfügte Schicksal hinaus KRÁKUMÁL 24, 4 (= JÓNSSON, ARKIV 373. JÓNSSON 153). 57 Því óhœgt mun forlögin at flýja Es wird wohl schwer sein, dem Schicksal zu entrinnen VATNSDŒLA SAGA 10, 17 (= JÓNSSON, ARKIV 120. JÓNSSON 47). 58 Ok kemr hér nú at því, sem mælt er, at torsótt er at forðaz forlögin Und nun kommt es hier dazu, wie es heisst, dass es schwierig ist, dem Schicksal zu entrinnen VATNSDŒLA SAGA 14, 1 (= JÓNSSON, ARKIV 120. JÓNSSON 47). 59 Ok má engi renna undan því, sem honum er skapat Und keiner kann dem entrinnen, was ihm vom Schicksal bestimmt ist GRETTIS SAGA 69, 6 (= JÓNSSON, ARKIV 361. JÓNSSON 148).

ÍF VII.   69. 223. Leiddi Ásdís þá frá garði, ok áðr en þau skilðu, mælti hon svá: "Nú fari þit þar synir mínir tveir, ok mun ykkarr samdauði tegask⁴, ok má engi renna undan því, sem honum er skapat; mun ek hvárigan ykkarn sjá sinni síðan. Látið nú eitt yfir ykkr ganga; en eigi veit ek, hverja heill þit sœkið þangat í Drangey, en þar munu þit beinin bera, ok margir munu fyrirmuna ykkr þarvistar. Sjái þit vel fyrir svikum, en vápnbitnir munu þit verða; en undarliga hafa mér draumar gengit. Gætið ykkar vel við gørningum; fátt er rammara en forneskjan."     ⁴Svo 556; verða tregask (eða tegask) 551; tengðr 152, AM 151, fol.; auðnask AM 150, fol.; (ykkr inn sami) ætlaðr 10; – tegask (sbr. gotn. -teihan: sýna, kunngera) er sennilega hið rétta: koma í ljós, verða, vera búinn. Til samanburðar má einnig minna á Ævikviðu Örvar-Odds, 44. vísu (Skjaldedigtning B, II, 333): Vasat Ögmundi/andrán tegat.
CSI II.   69.  Asdis, saying goodbye to Grettir and Illugi:
158. Asdis led them off from the farm and before they parted she spoke these words: “There you go, my two sons, and your deaths will be the saddest of all, but no one can avoid what is ordained to him. I shall never see either of you again. Meet the same fate. I do not know what fortune you seek in Drangey, but you will both perish there, and many people will begrudge your presence there. Be on you guard against treachery. You will be killed by weapons; I have had strange dreams. Be wary of sorcery; few things are mightier than black magic.”
ASB 8.   69. 248. 7.

ÍF VII.   69. 223. Leiddi Ásdís þá frá garði, ok áðr en þau skilðu, mælti hon svá: "Nú fari þit þar synir mínir tveir, ok mun ykkarr samdauði tegask⁴, ok má engi renna undan því, sem honum er skapat; mun ek hvárigan ykkarn sjá sinni síðan. Látið nú eitt yfir ykkr ganga; en eigi veit ek, hverja heill þit sœkið þangat í Drangey, en þar munu þit beinin bera, ok margir munu fyrirmuna ykkr þarvistar. Sjái þit vel fyrir svikum, en vápnbitnir munu þit verða; en undarliga hafa mér draumar gengit. Gætið ykkar vel við gørningum; fátt er rammara en forneskjan."     ⁴Svo 556; verða tregask (eða tegask) 551; tengðr 152, AM 151, fol.; auðnask AM 150, fol.; (ykkr inn sami) ætlaðr 10; – tegask (sbr. gotn. -teihan: sýna, kunngera) er sennilega hið rétta: koma í ljós, verða, vera búinn. Til samanburðar má einnig minna á Ævikviðu Örvar-Odds, 44. vísu (Skjaldedigtning B, II, 333): Vasat Ögmundi/andrán tegat.
CSI II.   69.  Asdis, saying goodbye to Grettir and Illugi:
158. Asdis led them off from the farm and before they parted she spoke these words: “There you go, my two sons, and your deaths will be the saddest of all, but no one can avoid what is ordained to him. I shall never see either of you again. Meet the same fate. I do not know what fortune you seek in Drangey, but you will both perish there, and many people will begrudge your presence there. Be on you guard against treachery. You will be killed by weapons; I have had strange dreams. Be wary of sorcery; few things are mightier than black magic.”
ASB 8.   69. 248. 7.
FJ Proverb word 121. Page 85. forneskja – fátt er rammara en forneskjan Grett 159 (Boer 248). ‘Intet er stærkere end trolddom’; GJ: fátt er forneskju ramara.
TPMA 13.   351.  ZAUBER/magie/magic  2. Verschiedenes  Nord. 2 Fátt er rammara en forneskjan Wenig ist stärker als die Zauberkraft GRETTIS SAGA 69, 7 (= JÓNSSON, ARKIV 121. JÓNSSON 47).

ÍF VII.   71. 228. Grettir svarar: "Vel er þat boðit, en þó munu nú hvárir hafa þat, sem fengit hafa, ok er þat skjótt at segja yðr, at heðan fer ek eigi, nema ek sé dauðr um dreginn; ekki læt ek laust þat, sem ek hefi höndum á komit."
CSI II.   71. Grettir answers the farmer owners of Drangey who want to retrieve their sheep:
160. "That's a fine offer," Grettir replied, "but now each of us shall keep what we already have. I'll tell you straight out that I shall not leave here unless I'm dragged away dead. I'm not letting go of what I've got my hands on."
ASB 8.   71. 253. 4.
TPMA 7.   276. LASSEN/laisser/to let  1. Was nie (nicht leicht oder gerne) gelassen wird 1.6. Vereinzelt  Nord. 2 Ekki læt ek laust þat, sem ek hefi höndum á komit Ich lasse das nicht los, was ich festhalte, wenn es in (meine) Hände gekommen ist GRETTIS SAGA 71, 4.
Ed. note. See also 195, 266.

ÍF VII.   72. 231. Hann svarar: "Skjótt þykki mér mart skipask kunna, ok mun ek eigi hlaupa í leik með yðr, en mér er allt ókunnigt fyrir."
CSI II.   72. Grettir to Thorbjorn Hook at the Hegraness assembly:
161. “I think that many things are quick to change,” he said. “I shall not jump to my feet and play a game with you, since I’m a complete stranger here.”
ASB 8.  72. 255. 9.

ÍF VII.  72. 233.  Gestr mælti þá: "Vel hefir þú um mælt ok sagt, ef þér spillið eigi um síðar; skal ek nú ekki dvelja þat, sem ek hefi til fram at láta."
CSI II.  72.
162.  Then Gest said, "You have proclaimed and spoken well, if you do not break your word later. Now I shall not hesitate to make my contribution."
Ed. note. See instances of proverbial admonitions against the breaking of oaths.

ÍF VII.  72. 234.  Þá mælti Grettir: "Gerið greiðligt fyrir mér, hvat yðr býr í skapi, því at ekki sit ek lengi klæðlauss; eigi þér miklu meira í hættu en ek, hvárt þér haldið grið yður eða eigi.
CSI II.  72.
162.  Then Grettir said, "Tell me plainly what you are pondering, because I shall not sit here unclothed for long. There is more at stake for you than for me, whether you keep the truce or break it."

ÍF VII.  73. 237. Grettir svarar: "Nú kvattu þat upp, at ek em ráðinn til at ganga heðan aldri, er þú sagðisk eiga mestan hlut eyjarinnar; er þat vel, þó at vit deilim kálit. En þat var satt, at mér þótti erfitt at hafa alla Skagfirðinga í móti mér, en hér er hvárrgi til sparandi, því at vit munum ekki kafna í vinsældum manna; máttu vel af leggja ferðir þínar hingat, því at allt er um gört fyrir mér."^2     2allt er ákveðið af minni hálfu.
CSI II.  73. Thorbjorn Hook has made the mistake of telling Grettir that he now owns most of Drangey:
164. Grettir replied, “Now you have confirmed my resolution never to leave, by telling me that you own the greater part of this island. It’s fitting for us to share the scurvy-grass here. It is true that I found it tough having the whole of Skagafjord against me, but in this case I shall stop at nothing, because neither of us is smothered by popularity. You might as well stop coming here, because my mind is made up.”
ASB 8.  73. 261. 3.  22. deilim kálit, “den kohl teilen”, “nur mit einander zu schaffen haben”. 23.24. hér – sparandi, "hier braucht keiner den andern zu schonen", "hier sind beide parteien gleich".
FJ Proverb word 202. Page 101. kál – er þat vel þó at vit deilim kálit Grett 168 (Boer 261). ‘Det er godt (‘intet i vejen for’) at vi deler kålen (med hinanden)’.

ÍF VII.  73. 237. "Sinnar stundar bíðr hvat." sagði Þorbjörn, "ok muntu ills bíða."
CSI II.  73. Thorbjorn, on Grettir’s eventual end:
164. “There is a time for everything,” said Thorbjorn, “and you will come to grief.”
ASB 8.  73. 262. 4.  3. Sinnar – hvat, “alles ding hat seine zeit”; dasselbe sprichwort in anderer wortfolge Njáls s. c. 50, z. 49. hvat ist hier pronomen indefinitum, vgl. hvar, “überall”.
FJ Proverb word 37. Page 69. bíða – hvat bíðr sinnar stundar (el. s. st. bíðr hvat) Nj 228, Grett 168 (Boer 262). ‘Alt vænter til dets time kommer’. Også hos GJ med var. hver . . . síns tíma.
TPMA 13.  375.  ZEIT/temps/time  4. Unumstösslichkeit und Verbindlichkeit der Zeit 4.1. Zeit als festgesetzter Faktor 4.1.1. Allg. 4.1.1.1. Alles hat und dauert seine Zeit¹²  Nord. 318 Sinnar studnar bíðr hvat Alles harrt seiner Zeit GRETTIS SAGA 73, 4 (= JÓNSSON, ARKIV 37). 319 Hvat bíðr sinnar stundar NJÁLS SAGA 50, 17 (= JÓNSSON, ARKIV 37. JÓNSSON 15).     ¹²Vgl. HASSELL C 198; WHITING T 88.

ÍF VII.  74. 238.   "Eigi mun ek á sundi drukkna," sagði Grettir; "en þó mun ek verr trúa þrælnum heðan frá, svá mikit sem oss lá hér við."
CSI II.  74.
165.  "I shall not drown while I'm swimming," Grettir said, "but I shall have much less faith in the slave in future, since so much was at stake for us."
FJ Proverb word 482. Page 204. þræll – . . . ilt er at eiga þræl at eingavin Nj 223, Grett 184 (Boer 282), Fas III 486, Þhreð 44. ‘Det er slemt at have en træl til sin fortroligste ven’. = GJ (fyrir f. at²). Alml. i brug.
Gering 14. þræll (nr. 482^c). – Den belegen für das sprichwort: illt er at eiga þræl at einkavin ist hinzuzufügen Konungsskuggsjá (1848) 97⁹. Vgl. auch Edd. min. XIV, 6⁵: illr er Óðinn at einkavin, das unter die mythol. sprichwörter (s. 207) hätte aufgenommen werden sollen.
Saxo (Kallstenius) 22. Herre och thänere. 28. Decipitur quisquis seruum sibi poscit amicum, s. 134⁶. – Ilt er ad eiga þræl firi einkavin, se JR II n:r 181 (s. 19).
TPMA 2.   255.  DIENEN/servir/to serve  9. Diener 9.10. Umgang mit dem Diener 9.10.4. Man soll vom Diener Abstand halten  Mlat. 599 Decipitur, quisquis seruum sibi poscit amicum; Sepe solet domino uerna nocere suo Wer aus seinem Diener seinen Freund machen will, wird betrogen; der Diener pflegt oft seinem Herrn zu schaden SAXO GRAMM. 134, 6.    Nord. 600 Ilt er at eiga þræt at einkavin Schlimm ist es, einen Diener zum vertrauten Freund zu haben KONUNGS SKUGGSJÁ 42 S. 97 (→GERING S. 14). 601 Satt er et fornkveðna . . . : ill er at eiga þræl at einkavin Wahr ist das Sprichwort: . . . GRETTIS SAGA 82, 8 (= JÓNSSON, ARKIV 482). 602,603 Illt er at eiga þræl at engavin NJÁLS SAGA 49, 37 (= JÓNSSON, ARKIV 482. JÓNSSON 191). ÞÓRÐAR SAGA HREÐU 44 (→JÓNSSON, ARKIV 482). 604 Er íllt at eiga þræl at einka vin HJÁLMÞÉRS SAGA OK ÖLVERS 12 (→FAS III, 486 [= JÓNSSON, ARKIV 482]). Vgl. HERR 4.1.3., KNAPPE 15, VERTRAUT 1.1.

ÍF VII.  75. 240.   64.  Váskeytt es far fl?su;/fár kann sverð í hári/œskiruðr fyr ?ðrum/?rveðrs séa g?rva;/veðjak hins, at hreðjar/hafit þeir en vér meiri,/þótt éldraugar eigi/atgeira sin meiri.   64. vísa. (Vantar í 556). Váskeytt (a) es far fl?su (b); fár ?rveðrs œskiruðr (c) kann g?rva séa sverð í hári fyr ?ðrum; veðjak hins, at þeir hafit (d) meiri hreðjar (e) en vér, þótt atgeira éldraugar (f) eigi meiri sin.  a) váskeyttr (eiginl.: sá, sem leiðir til tjóns eða hætta stendur af): hvikull léttúðugur; – b) flása (sbr. no. flaasa: göslast áfram, sjást ekki fyrir, og flaas: athugalaus og léttúðugur maður, angurgapi): stelpugapi, ærsladrós; – c) ?rveðrs (örvadrífu, orustu) œski- (óskandi) ruðr (runnur, viður): sá, sem æskir orustu, hermaður; – d) hafi ekki, leiðr. fyrir hafi í hdrr.; – e) hreðjar, kvk. flt.: pungur; – f) atgeira él- (orustu) draugr (trjástofn, tré): hermaður. Framferði þessa stelpugapa er léttúðugt; fáir menn geta fullkomlega séð hársverðið á öðrum mönnum; eg þori að veðja um það, að menn hafi ekki gerðarlegri pung en eg, þótt þeir kunni að hafa stærri sin.
CSI II.  75.
165-6. verse 62.  That wench takes things too lightly;/Few invokers of spear-storms/have much choice about the sword/that adorns their forest of hair./I bet my bollocks are twice the size/that other spear-thrusters boast,/even if their shafts/can outstretch mine.

ÍF VII.  75. 240-1.   65.  Sverðlítinn kvað sæta,/saumskorða, mik orðinn;/Hrist hefir hreðja kvista/hœlinn satt at mæla;/alllengi má ungum,/eyleggjar bíð Freyja,/lágr í læra skógi,/lotu, faxi mér vaxa.   65. vísa. (Vanter í 556). Sæta, saumskorða (a) kvað mik orðinn sverðlítinn; hœlin hreðja kvista Hrist (b) hefir satt at mæla; alllengi má lágr faxi (c) vaxa mér ungum í læra skógi; eyleggjar Freyja (d), bíð lotu.   a) saumskorða (sbr. skýringu við 15. vísu): kvenkenning; til samanburðar við sæta, saumskorða má benda á hrund, h?r-Nauma í 15. vísu; – b) hreðja (sjá 64. vísu) kvistr: penis, hand Hrist (valkyrja): kvenkenning; 551 og 10 hafa hreifa í stað hreðja, og verður þá kenningin svo: hreifa (handar) kvistr: fingur, Hrist fingra: kona; en lesháttur 152, sem hér er fylgt, samrímist miklu betur anda vísunnar; – c) faxi (hestur, eiginl.: sá, sem hefir fax, eða hár, sbr. sverð í hári í 64. vísu): penis; – d) eyleggjar (eyjarsteins, gimsteins) Freyja: kvenkenning.   Konan sagði, að eg væri lítt vaxinn niðri; hin grobbna kona hefir rétt að mæla; lítill penis getur lengi stækkað í læra skógi á mér, ungum manninum; bíddu aðgerða minna, kona góð.
CSI II.  75.
166. verse 63.  The seamstress sitting at home,/short-sworded she calls me;/maybe the boastful hand-maiden/of ball-trunks is telling the truth./But a young man like me/can expect sprouts to grow/in the groin-forest: Get ready/for action, splay-legged goddess7

ÍF VII.   76. 243.   Ok er ?ngull heyrði þat, bað hann þá brott leggja; "hefi ek nú farit tvær ferðir til móts við Gretti, en ek mun eigi fara í þriðja sinn, ef ek verð þá enskis vísari; en nú þykki mér meiri ván, at þeir megi sitja í Drangey fyrir mínum s?kum."
CSI II.  76.
167.  When Thorbjorn Hook heard this, he told his men to cast off: "I have made two expeditions against Grettir now and I shall not be going a third time unless I am somehow the wiser."

ÍF VII.  76. 243.   Um várit andaðisk Snorri goði, ok mart bar til tíðenda á þessum misserum, þat sem ekki kemr við þessa s?gu.
CSI II.  76.
167.  In the spring Snorri the Godi died and many incidents occurred at this time which do no come into this story.

ÍF VII.   78. 245-6. Nú fór svá mörgum, at gjörn var hönd á venju,¹ ok þat varð tamast, sem í œskunni hafði numit.     ¹á venju: öxlinni 10.
CSI II.   78. Narrator on the partial effects of Christianizing:
168. For many people then it was true that a firm habit is hard to shake and what is learnt in childhood becomes second nature.
ASB 8.   78. 270. 2.  15. gjörn – venju, der sinn des sprichwortes ist: “jeder tut gerne das, woran er gewöhnt ist”. 16. sem . . . hafði numit, unpersönlich, “was man gelernt hatte”.
FJ Proverb word 197. Page 99. hönd – . . . gjörn er (bregðr) hönd á venju Grett 175 (Boer 270), Hátt 26 eller i negativ form: hönd verðr trauð af venju Harmsól 42. ‘Villig er hånden til det sædvanlige (arbejde)’ eller: ‘Uvillig er hånden fra osv.’. Formen i Hátt. og Harms. er vel kun poetiske ændringer af det første, der genfindes i GJ.
TPMA 5.   373.  HAND/main/hand   3. Reaktion und Verhalten der Hände 3.1. Die Hand ist gerne beim Gewohnten²  Nord. 14 Trauð verðr hǫnd . . . af venju Ungern wendet sich die Hand vom Gewohnten HARMSÓL 42, 5 (→SKJALDEDIGTNING B I, 559 [= JÓNSSON, ARKIV 197]). 15 Bregðr hǫnd á venju Die Hand bewegt sich zum Gewohnten SNORRI, HÁTTATÁL 26, 2 (= JÓNSSON, ARKIV 197). 16 Fús verðr fagrmjöls dísi Fenju hǫnd á venju Die Hand der Frau³ wendet sich bereitwillig dem Gewohnten zu SKJALDEDIGTNING B II, 217 (Uægte vers af Njáls saga 24 [= GERING S. 9]). 17 Nú fór svá mǫrgum, at gjǫrn var hǫnd á venju Nun ging es vielen so, dass die Hand begierig nach dem Gewohnten griff (wörtl.: war) GRETTIS SAGA 78, 2 (= JÓNSSON, ARKIV 197. GERING S. 9. JÓNSSON 83).  ²Vgl.WHITING H 58.  ³Dís Fenju fagrmjǫls ist eine Frauenkenning, vgl. EGILSSON 81.

ÍF VII.   78. 245-6. Nú fór svá mörgum, at gjörn var hönd á venju,¹ ok þat varð tamast, sem í œskunni hafði numit.     ¹á venju: öxlinni 10.
CSI II.   78. Narrator on the partial effects of Christianizing:
168. For many people then it was true that a firm habit is hard to shake and what is learnt in childhood becomes second nature.
ASB 8.   78. 270. 2.  15. gjörn – venju, der sinn des sprichwortes ist: “jeder tut gerne das, woran er gewöhnt ist”. 16. sem . . . hafði numit, unpersönlich, “was man gelernt hatte”.
FJ Proverb word 408. Page 192. tamr – þat verðr tamast sem í æskunni nemr Grett 174 (Boer 270). ‘Det bliver man snart øvet i (og tilböjelig til), som man lærer i sin ungdom’. Jfr GJ: tamr er barnsvaninn.
TPMA 5. 2.  GEWOHNHEIT/habitude/habit  1. Gewohntenheiten erwirbt man in der Jugend 1.2. Was man sich jung angewöhnt hat, an dem hält man immer fest 1.2.1. Allg.  Nord. 18 . . . ok þat varð tamast, sem í œskunni numit Und dass man das am meisten gewohnt war, was man in der Jugend gelernt hatte GRETTIS SAGA 78, 2 (= JÓNSSON, ARKIV 408. JÓNSSON 166).

ÍF VII.   78. 246. Hon svarar: "Nú þykki mér koma at því, sem mælt er, at margr ferr í geitarhús ullar at biðja; en hvat mynda ek síðr en þykkjask fyrir heraðsmönnum öðrum, en vera til einskis maðr, þegar at nökkut reyndi til?"
CSI II.   78. Thurid on Thorbjorn’s request:
168. She answered him, “I think this goes to prove the old saying that many people go to the goat-shed looking for wool. What should I want less than to pretend to be greater than everyone else in this district and then turn out to be useless when it came to the test?”
ASB 8.   78. 271. 4.  5. margr – biðja, vgl. zu c. 28, 12.  5.6. hvat – en, "was möchte ich weniger gern als", d.h. das wäre mir sehr unbequem. Þuríðr redet nicht von sich, sondern sie setzt sich an Þorbjörns stelle.  6. þykkjaz – öðrum, "in meinen augen besser zu sein als die anderen leute des bezirkes".
FJ Proverb word 141. Page 88. geitarhús – margr ferr í geitarhús ullar at biðja Grett 174 (Boer 271), Fms V 314. ‘Mange går til et gedehus for at kræve (få) uld’. Jfr GJ: Ekki gildir í geitahúsum ullar at leita (biðja).
TPMA 13.   202.  WOLLE/laine/wool  6. Redensarten und Vergleiche 6.4. Die Ziege um Wolle bitten  Nord. 59 nú þykki mér koma at því, sem mælt er, at margr ferr í geitarhús ullar at biðja Jetzt scheint es mir zu gehen, wie man sagt: “Mancher geht in den Ziegenstall, um um Wolle zu bitten” GRETTIS SAGA 78, 4 (= JÓNSSON, ARKIV 141. JÓNSSON 55). 60 Margir mæltu at hann fœri í geitarhús ullar at biðja Manche sagten, er gehe in den Ziegenstall, um um Wolle zu bitten ÞÓRARINS ÞÁTTR NEFJÓLFSSONAR (→FMS V, 314 [= JÓNSSON, ARKIV 141]). Vgl. oben 1.1.2.2. 
Ed. note. Erasmus 1559, etc.

ÍF VII.   78. 247. Hon hrœrðisk þá ok mælti: "Þessir menn munu vera hraustir ok hamingjulausir; verðr yðvar mikill mannamunur. Þú býðr þeim marga kosti góða, en þeir neita öllum, ok er fátt vísara til ills en kunna eigi gott at þiggja."
CSI II.   78. Thurid on the lucklessness of Grettir and Illugi:
169. Then she stirred and said, “These men are brave but fortune does not go with them. There is a great difference between you. You have made them many fine offers but they turn them all down, and there are few more certain ways to court trouble than to refuse what is good.”
ASB 8.  78. 272. 12.  23.24. er – ills, “es gibt kaum ein sichereres wahrzeichen für unglück”. An das sprichwort schliesst sich die bis auf die anrede aus alliterierenden formeln bestehende verwünschung Grettirs.

ÍF VII.  78. 247. Hon hrœrðisk þá ok mælti: "Þessir menn munu vera hraustir ok hamingjulausir; verðr yðvar mikill mannamunur. Þú býðr þeim marga kosti góða, en þeir neita öllum, ok er fátt vísara til ills en kunna eigi gott at þiggja."
CSI II.  78. Thurid on the lucklessness of Grettir and Illugi:
169. Then she stirred and said, “These men are brave but fortune does not go with them. There is a great difference between you. You have made them many fine offers but they turn them all down, and there are few more certain ways to court trouble than to refuse what is good.”
ASB 8.  78. 272. 12.  23.24. er – ills, “es gibt kaum ein sichereres wahrzeichen für unglück”. An das sprichwort schliesst sich die bis auf die anrede aus alliterierenden formeln bestehende verwünschung Grettirs.
Ed. note. See "Missæll er þjóðin." p. 283. TPMA 5.89.


ÍF VII.  78. 247. Hon hrœrðisk þá ok mælti: "Þessir menn munu vera hraustir ok hamingjulausir; verðr yðvar mikill mannamunur. Þú býðr þeim marga kosti góða, en þeir neita öllum, ok er fátt vísara til ills en kunna eigi gott at þiggja."
CSI II.  78. Thurid on the lucklessness of Grettir and Illugi:
169. Then she stirred and said, “These men are brave but fortune does not go with them. There is a great difference between you. You have made them many fine offers but they turn them all down, and there are few more certain ways to court trouble than to refuse what is good.”
ASB 8.  78. 272. 12.  23.24. er – ills, “es gibt kaum ein sichereres wahrzeichen für unglück”. An das sprichwort schliesst sich die bis auf die anrede aus alliterierenden formeln bestehende verwünschung Grettirs.
TPMA 1.  110.  ANBIETEN/offrir/to offer  2. Ein gutes Angebot soll (kann) man nicht ausschlagen  Nord. 3 Þat ætla ek mála sannast, at neita eigi því, er svá er vel boðit Das halte ich für ein sehr wahres Sprichwort, dass man ein so gutes Angebot (wörtl.: das, was so gut angeboten worden ist) nicht ausschlagen soll HŒNSA-ÞÓRIS SAGA 2 S. 7. 4 Þú býðr þeim marga kosti góða, en þeir neita öllum; ok er fátt vísara til ills en kunna eigi gott at þiggja Du bietest ihnen viele gute Bedingungen an, aber sie verschmähen sie alle. Es gibt kaum ein deutlicheres Zeichen dafür, dass es mit einem schlimm steht, als wenn man Gutes nicht annehmen kann GRETTIS SAGA 78, 12. 5 Vant er því at neita, sem vel er boðit Es ist schwer, ein gutes Angebot (wörtl.: das, was gut angeboten worden ist) auszuschlagen ÖRVAR-ODDS SAGA 19 (→FAS II, 240).

ÍF VII.  79. 249.   "Lítit er ørendit, en þó má vera," segir hon, "at þat væri fyrirboðan stœrri tíðenda."
CSI II.  79.
170.  "It's a trifling errand," she said, "but it may portend greater tidings."

ÍF VII.  79. 250.   "Illt tré ok af illum sent, ok skulu vit annan eldivið hafa."^{4    4}ok – hafa b. v. 152, 10.
CSI II.  79.
171.  "An evil tree by evil sent. We should find some other firewood," he said, throwing it out to sea.

ÍF VII.  79. 251.   "Fœr þú eigi verr í sundr en ek hefi heim fœrt."
CSI II.  79.  Glaumr taunts Grettir, arousing his overwhelming rage.
171.  "Don't make a worse job of cutting it up than I did of bringing it back."

ÍF VII.  79. 251.   "Sá varð nú drjúgari, er verr vildi, ok mun þetta eigi eitt saman fara.
CSI II.  79.
171.  "The more evil intent has proved the more powerful, and this will not be the only time."

ÍF VII.  79. 251.   ". . . en ef þik hendir it þriðja slys, þá verðr þat þinn bani ok várr allra."
CSI II.  79.
171.  "If you have a third mishap it will be the death of you and us all."

ÍF VII.  80. 252. Illugi mælti þá: "Sagða ek þér, at eigi myndi gott fá af kerlingu þeiri." "Allt mun fyrir eitt koma," segir Grettir ok kvað vísur fimm.
CSI II.  80. Grettir on their predicament after his wounding by the axe:
171-2. Illugi said, “I told you that no good would come of that old crone.” “Everything will end up the same way,” said Grettir.
ASB 8.   80. 277. 4.  16. Allt – koma, “es kommt alles auf eines hinaus”.

ÍF VII.   80. 254.   Vísa 70.  Gatk fyr geira njótum/gætt, þvít treystak mætti/viðr umsátum ýta/aldrs, en þat vasa sjaldan;/nú hefir gild með göldrum/gunnelda bör unnit,/römm eru ráð en grimmu,/rein afgömul steina.    70. vísa. (Vanter í 556). Gatk gætt aldrs fyr geira njótum (a), þvít treystak mætti viðr umsátum ýta (b); en þat vasa sjaldan; nú hefir gild afgömul steina rein (c) unnit gunnelda bör (d) með göldrum; en grimmu ráð eru römm.  a) geira (spjóta)  njótr: hermaður; – b) manna; – c) steina (perlna, steinasörvis) rein (landspilda, land): kvenkenning; – d) gunn- (orustu) eldr: sverð, sverðs börr (tré): hermaður.   Eg gat gætt lífs míns fyrir hermönnum, því að eg treysti mætti mínum gegn umsátum manna, en það kom eigi sjaldan fyrir; nú hefir afgömul kerlingardyrgja unnið mig með göldrum; hin grimmdarfullu ráð hennar eru máttug.
CSI II.  80. Grettir's verses after he realizes that Thurid's sorcery has caused his accident:
172. Verse 68. I managed to guard my life/against the holders of spears,/it was not seldom that I needed/such faith when hemmed in./Now that tough hag, land of stones,/has wrought a spell on the tree/that sheds flaming battle-swords./Fierce is the force of magic.
ASB 8.   80. 277. 4.  Str. 65.  [Only this one verse is included here.] Pros. wortfolge: Ek gat gætt aldrs fyr geira njótom; þat vas-a sjaldan, at ek mætta treysta því viþr umsótom ýta. Nú hefr gild, afgömol steina Rein meþ göldrom unnet gunnelda bör. En grimmo röþ ero römm.  "Ich konnte mein leben vor den kriegern schützen; das geschah nicht selten, dass ich mich wider die nachstellungen der männer darauf verlassen konnte. Jetzt hat ein erfahrenes sehr altes weib mit zauberei den kämpfer besiegt. Die bösen ratschläge (d.i. die ratschläge eines bösen mennschen) sind kräftig."   geira njótr, "benutzer der speere", "ein krieger". rein, f., "grasbewachsener erdstreifen", poetisch: "erde" = Jörþ.   steina Rein = steina Jörþ, "göttin der edelsteine", "ein weib". gunneldr, "feuer des kampfes", "ein schwert"; dessen baum (börr), "ein krieger".
TPMA 10.  154.  SCHLECHT/mauvais/bad  2. Die Schlechten, die Bösen 2.4. Wirkung der Schlechten  Nord. 334 Römm ero röþ en grimmo Kräftig aber sind die Ratschläge der Bösen GRETTIS SAGA 80, 4.

ÍF VII.  81. 257. “Ekki má fyrir öllu sjá um þat,” segir Þorbjörn, “en um skal nú lúka á einnhvern hátt, ef ek má ráða; eða hversu skal ek fara þess, at ek komumk í eyna?”
CSI II.  81. Thorbjorn Hook asks advice from Halldor as to how to get onto Drangey:
174. "I can't provide for everything," said Thorbjorn. "But I shall put an end to this somehow if I have my say. How shall I go about getting onto the island?"
ASB 8.  81. 280. 8.   10. Ekki – sjá, vgl. c. 31, 4; 52, 15.  um þat bezieht das sprichwort auf die situation, vgl. zu c. 34, 5.  11. um, adv. = um mál vár.
FJ Proverb word 358. Page 184. sjá – eigi má við öllu sjá Grett 119 (Boer 190). ‘Ikke kan man tage sig i agt for alt’. I poetisk form: engi er sá við öllu sér Þrændlur I 48. Også hos GJ.
TPMA 10.  373. SEHEN/voir/to see 9. Gut schauen, aufpassen 9.4. Man kann nicht aug alles achten (Rücksicht nehmen)  Nord. 152 Ekki verðr við öllu sèt Man kann nicht auf alles achten (wörtl.: Es wird nicht auf alles geachtet) HRÓLFS SAGA KRAKA 49 (→FAS I, 99). 153 Má eigi fyrir öllu sjá Man kann nicht auf alles achten GRETTIS SAGA 31, 4. 154 Eigi má nú (jetzt) öllu sjá EBD. 52, 15 (=JÓNSSON, ARKIV 358. JÓNSSON 146). 155 Ekki má fyrir ollu sjá EBD. 81, 8 (= GERING S. 12). 156 Eigi mun nú fyrir öllu verða umsèð Man kann jetzt nicht auf alles achten (wörtl.: Es kann jetzt nicht auf alles geachtet werden) EINDRIÐA ÞÁTTR 1 (→FMS V, 306). 157 Ekki verðr (nú) vilð öllu sét GUNNARS SAGA KELDUGNÚPSFÍFLS 47, 28 (→GERING S. 12).

ÍF VII.  82. 259.   Þá þagði Glaumr, sem honum væri í vatn drepit.
CSI II.  82.
175.   Glaum said no more than if his head were being held under water.

ÍF VII.  82. 259. Þá hló¹ Öngull ok mælti: "Satt er it fornkveðna, at langvinirnir rjúfask sízt, ok hitt annat, at illt er at eiga þræl at einkavin, þar sem þú ert, Glaumr, ok hefir þú skemmiliga svikit þinn lánardróttin, þó at hann væri eigi góðr."     ¹ok b.v. 551.
CSI II.  82. Thorbjorn Hook on Glaum’s loyalty:
175. Then Hook said with a laugh, “This proves the old saying, that old friendships are the last to break and also, in your case, that a slave makes a poor friend, Glaum. Bad as he may be, you have betrayed your master shamefully.”
ASB 8.  82. 282. 8.  14. Satt – fornkveðna, s. zu c. 20, 6.   15. rjúfaz, “sich unzuverlässig zeigen”.   15.16. illt – einkavin, dasselbe sprichwort in der Njáls s. c. 49, z. 121-2, und mit einer wendung auf die heidnischen götter in einer strophe der Ö.O.s. c. 44, 5.   16. þar – ert, s. zu c. 34, 5.  17. lánardróttinn, s. zu c. 56, 5.
FJ Proverb word 237. Page 106. langvinir – langvinirnir rjúfask sízt Grett 184 (Boer 282). ‘Mindst brydes forholdet mellem gamle venner’. GJ har varianten: bregðast.
TPMA 4.  63.  FREUND/ami/friend  5. Empfehlenswerte und verwerfliche Freundschaften 5.8. Freundschaft mit alten Freunden ist am wertvollsten 5.8.1. Alte Freunde sind die besten und zuverlässisten (und nicht mit neuen zu vergleichen)63  Nord. 1093 Satt er et fornkveðna, at langvinirnir rjúfaz sízt Wahr ist das Sprichwort, dass sich die langjährigen Freunde am wenigsten als unzuverlässig erweisen GRETTIS SAGA 82, 8 (= JÓNSSON, ARKIV 237. JÓNSSON 102).

ÍF VII.  82. 259. Þá hló¹ Öngull ok mælti: "Satt er it fornkveðna, at langvinirnir rjúfask sízt, ok hitt annat, at illt er at eiga þræl at einkavin, þar sem þú ert, Glaumr, ok hefir þú skemmiliga svikit þinn lánardróttin, þó at hann væri eigi góðr."     ¹ok b.v. 551.
CSI II.  82. Thorbjorn Hook on Glaum’s loyalty:
175. Then Hook said with a laugh, “This proves the old saying, that old friendships are the last to break and also, in your case, that a slave makes a poor friend, Glaum. Bad as he may be, you have betrayed your master shamefully.”
ASB 8.  82. 282. 8.  4. Satt – fornkveðna, s. zu c. 20, 6.   15. rjúfaz, “sich unzuverlässig zeigen”.   15.16. illt – einkavin, dasselbe sprichwort in der Njáls s. c. 49, z. 121-2, und mit einer wendung auf die heidnischen götter in einer strophe der Ö.O.s. c. 44, 5.   16. þar – ert, s. zu c. 34, 5.  17. lánardróttinn, s. zu c. 56, 5.
FJ Proverb word 482. Page 204. þræll – . . . ilt er at eiga þræl at eingavin Nj 223, Grett 184 (Boer 282), Fas III 486, Þhreð 44. ‘Det er slemt at have en træl til sin fortroligste ven’. = GJ (fyrir f. at2). Alml. i brug.
TPMA 2.  255.  DIENEN/servir/to serve  9. Diener 9.10. Umgang mit dem Diener 9.10.4. Man soll vom Diener Abstand halten  Mlat. 599 Decipitur, quisquis seruum sibi poscit amicum; Sepe solet domino uerna nocere suo Wer aus seinem Diener seinen Freund machen will, wird betrogen; der Diener pflegt oft seinem Herrn zu schaden SAXO GRAMM. 134, 6.    Nord. 600 Ilt er at eiga þræt at einkavin Schlimm ist es, einen Diener zum vertrauten Freund zu haben KONUNGS SKUGGSJÁ 42 S. 97 (→GERING S. 14). 601 Satt er et fornkveðna . . . : ill er at eiga þræl at einkavin Wahr ist das Sprichwort: . . . GRETTIS SAGA 82, 8 (= JÓNSSON, ARKIV 482). 602,603 Illt er at eiga þræl at engavin NJÁLS SAGA 49, 37 (= JÓNSSON, ARKIV 482. JÓNSSON 191). ÞÓRÐAR SAGA HREÐU 44 (→JÓNSSON, ARKIV 482). 604 Er íllt at eiga þræl at einka vin HJÁLMÞÉRS SAGA OK ÖLVERS 12 (→FAS III, 486 [= JÓNSSON, ARKIV 482]). Vgl. HERR 4.1.3., KNAPPE 15, VERTRAUT 1.1.

ÍF VII.  82. 260. Þá mælti Grettir: “Berr er hverr á bakinu, nema sér bróður eigi.”
CSI II.  82. Grettir, to Illugi, while under attack:
176. Then Grettir said, “Bare is the back of a brotherless man.” Illugi threw a shield over Grettir and protected him so valiantly that everyone praised his defence.
ASB 8.  82. 283. 13.
FJ Proverb 25. Page 66. bak – berr er hverr á bakinu nema sér bróður eigi Grett 185 (Boer 283). ‘Enhver er bar på ryggen (værgeløs bagfra) medmindre han har sig en broder’. Også i GJ med udeladelse af sér.
Saxo (Kallstenius) 20. 17. nudum habere tergum fraternitatis inopem, referebat, s. 13519. – Bar er broderløs Bag, Vedel s. 8911. Se vidare D n:r 395 med komm., Rosenberg a. a. II s. 601 not, Gering Ark 32 s. 6 och JR II n:r 169 (s. 19).
TPMA 2.  128.  BRUDER/frère/brother  1. Ein Bruder ist wertvoll und von grossem Nutzen 1.3. Wer keinen Bruder hat, ist nackt (ungeschützt)  Mlat. 9 Nudum habere tergum fraternitatis inopem, referebat (scil. Ericus) Er (Ericus) rief, dass der Bruderlose einen ungeschützten Rücken habe SAXO GRAMM. 135, 19.  Nord. 10.11 Berr er hverr á bakinu (NJÁLS SAGA: at baki), nema sér bróður eigi Jeder ist am Rücken nackt, ausser demjenigen, der einen Bruder hat GRETTIS SAGA 82, 13 (= JÓNSSON, ARKIV 25. GERING S. 6. JÓNSSON 22). NJÁLS SAGA 152, 5. 12 Fratribus orbatus est pro nudo reputatus. – Bar ær brodherløss man Jemand, der seiner Brüder beraubt ist, wird als nackt angesehen. – Ein bruderloser Mann ist nackt LÅLE 395. Variiert: Nord. 13 Opt kømr mér Mána brúþar (H.s.: bjarnar²) Í byrvind Brœþraleyse; Hyggjomk umb, Es hildr þróask Oft kommt mir der Mangel an Brüdern in den Sinn (wörtl.: in den Fahrtwind der Mondbraut [des Mondbären]); ich denke darüber nach, wenn der Kampflärm anschwillt EGILL, SONATORREK 13, 1 (→EGILS SAGA S. 305).

ÍF VII.  82. 261.   "Fyrir eitt skal nú yðr koma," sagði ?ngull, "hverjum sem vér h?fum treyst."
CSI II.  82.
176.  "Your fate will be the same, regardless of whom we have trusted," said Hook.

ÍF VII.  83. 266.   Þá s?gðu þeir frá, hversu Grettir hafði haldit fast saxinu, þá er hann var dauð; þat þótti m?nnum undarligt.
CSI II.  83.
176.   Then they described how tightly Grettir had held onto the short-sword when he was dead, which everyone thought was remarkable.
Ed. note. See 195 and 228. TPMA 7. 296.  Doubt is cast on the death of Þórmóðr in Fóstbr., in this case because his decapitated head troubles its possessors.

ÍF VII.  86. 274. Þorsteinn mælti: "Mart er fyrir óráðum¹ um slíkt, ok verum kátir ok gerum okkr nökkut at gleði."     ¹Þetta virðist vera lýsingaorð, óráðr: ráðalaus, úrræðalaus; mart er óráðum fyrir: margt getur ráðalausum manni lagzt til, orðið til hjálpar. Sé óráðum tekið sem nafnorð, mundi málshátturinn merkja: Margt er til varnar gegn illum ráðum, mörg úrræði eru fyrir hendi í vandræðum; – um slíkt: eins og nú standa sakir, þegar líkt stendur á sem nú.
CSI II.  86. Thorstein Dromund to his cellmate:
182. Thorstein said, “Many things cannot be foretold. Let us be cheerful and find something to keep our spirits high.”
ASB 8.  86. 297. 12.  12. Mart – óráðum, “es gibt mehr als éin mittel wider missgeschick”. um slíkt passt das sprichwort an die situation an, s. zu c. 34, 5.

ÍF VII.  88. 278. Hon mælti: "Engi er allheimskr, ef þegja má; ferr þér ok svá. Þú þykkisk vera slœgr ok ætlar, at þú munir festa á mér lygi þína, en hér mun raun á."
CSI II.  88. Spes to her husband when he accuses her of infidelity:
185. She said, “No one is a total fool if he knows when to hold his tongue. And the same goes for you. You imagine you are so cunning and expect your lies will stick to me, but they will be put to the test now.”
ASB 8.  88. 302. 10.  8. Engi – má, vgl. Háv. 27: Ósnotr maþr es meþ alder kømr, þat´s bazt at hann þege; enge veit at (hann) etke kann, nema mæle til mart. 8.9. ferr – svá, s. zu c. 34, 5.
FJ Proverb word 172. Page 94. heimskr – engi er allheimskr ef þegja má Grett 198 (Boer 302). ‘Ingen er meget dum hvis han kan tie’.
TPMA 8.  373.  NARR/fou/fool  7. Narrengeschwätz 7.6. Wenn der Narr schwiege, würde er für weise gehalten  Nord. 398 Ósnotr maðr, er með aldir kømr, Þat er batst, at hann þegi; Engi þat veit, at hann ekki kann, Nema hann mæli til mart Wenn ein törichter Mensch zu andern kommt, schweigt er am besten. Wenn er sich nicht über vieles äussert, weiss niemand, dass er nichts versteht HÁVAMÁL 27, 1. 399 Engi er allheimskr, ef þegja má Keiner ist ganz dumm, wenn er schweigen kann GRETTIS SAGA 88, 10.
Ed. note.  For conceptual link, see Gísla saga, ÍF VI.   15. 51. “Allt kann sá, er hófit kann, ok mun ek eigi eptir þeim senda.” TPMA 8.   135. MASS(Mässigkeit)/modération/moderation   2. Mass als Wert und Vorteil 2.13. Mass lässt alles gelingen und zustandebringen  Nord. 222 Allt kann sá, er hófit kann Alles kann derjenige, welcher das Mass kennt GÍSLA SAGA 15, 15 (= JÓNSSON, ARKIV 180. JÓNSSON 74).

ÍF VII.  88. 278. Hon mælti: "Engi er allheimskr, ef þegja má; ferr þér ok svá. Þú þykkisk vera slœgr ok ætlar, at þú munir festa á mér lygi þína, en hér mun raun á."
CSI II.  88. Spes to her husband when he accuses her of infidelity:
185. She said, “No one is a total fool if he knows when to hold his tongue. And the same goes for you. You imagine you are so cunning and expect your lies will stick to me, but they will be put to the test now.”
ASB 8.  88. 302. 10.

ÍF VII.  88. 279. Þá mælti húsfreyja: "Gott er þat jafnan, at gefa betri raun en margir ætla, ok var þess ván, at eigi myndi þér þat finna, sem ekki var til; eða viltu nú, bóndi, ganga við heimsku þinni ok bera mik undan þessu illmæli?"
CSI II.  88. Spes when they search unsuccessfully for Thorstein:
185. Then Spes said, “It’s always good to exceed people's expectations. Obviously you could not hope to find what was not here. Won't you admit your folly, my husband, and retract your slanders against me?"
ASB 8.  88. 303. 15.

ÍF VII.  88. 279. Þá mælti húsfreyja: "Gott er þat jafnan, at gefa betri raun en margir ætla, ok var þess ván, at eigi myndi þér þat finna, sem ekki var til; eða viltu nú, bóndi, ganga við heimsku þinni ok bera mik undan þessu illmæli?"
CSI II.  88. Spes when they search unsuccessfully for Thorstein:
185. Then Spes said, “It’s always good to exceed people's expectations. Obviously you could not hope to find what was not here. Won't you admit your folly, my husband, and retract your slanders against me?"
ASB 8.  88. 303. 15.

ÍF VII.  88. 280. Þá mælti húsfreyja: "Hér mun koma at því, sem mælt er, at þrisvar hefir all orðit forðum. Hefir þér ok svá farit, Sigurðr," sagði hon; "þú hefir gört mér þrisvar ónáðir, at því sem mér þykkir; eða eru þér nú nökkuru hyggnari en fyrir öndverðu?"
CSI II.  88. Spes to Sigurd on the three interruptions meant to entrap:
186. Then Spes said, “This goes to prove the old saying that all things happen in threes. The same has happened to you, Sigurd.”
ASB 8.  88. 304. 24.  20.21. Hér – er, s. zu c. 20, 6.   21. þrísvar – forðum, “alle guten dingen sind drei”.
FJ Proverb word 481. Page 204. þrisvar – . . . þrisvar hefir alt orðit forðum Grett 200 (Boer 304), Sturl3 II 245, Sigrg. frækn. ‘Tre gange er alt fordums sket’. GJ: þrisvar verðr (!) alt forðum.
TPMA 2.  300.  DREI/trois/three  2. Drei als angemessene Zahl 2.1. Aller guten Dinge sind drei¹ Nord. 14 Kveðst hvert mál þikja til skila fært, ef þrisvar er reynt Es heisst, jede Sache könne zu Ende geführt werden, wenn sie dreimal erprobt worden ist EGILS ÞÁTTR HALLSSONAR 3 (→FMS V, 324 [= GERING 136]). 15 Hér mun koma at því, sem mælt er, at þrisvar hefir allt orðit forðum Hier wird es geschehen, wie man zu sagen pflegt, dass einst alles dreimal geschehen ist GRETTIS SAGA 88, 24 (= JÓNSSON, ARKIV 481. JÓNSSON 190). 16 Þa er þreytt at þreysvar er Dann ist etwas erprobt, wenn es dreimal (erprobt worden) ist KÅLUND 204 (= JÓNSSON, ARKIV 481. JÓNSSON 190).

ÍF VII.  89. 282.   "þó væri þér lítillætisraun," segir hann, "ok má ek eigi bjóða betr en ek hefi til, ok mun þér til alls betr takask, at þú hafir eigi metnað við fátœkan mann."
CSI II.  89.
187.  "It would be proof of your humility," he said, "and I cannot offer you more than I have. Everything will turn out better for you if you do not humiliate a poor man."

ÍF VII.  89. 283. Hann mælti þá: "Missæl er þjóðin; ek þóttumk gera vel við þik, ok hugða ek til ölmusu af þér, en ek hefi af þér heitingar ok hrakning, en skki til gagns," ok lét sem honum kœmi í allt skap.^3     3sem honum þætti mjög fyrir.
CSI II.  89. Thorstein to Spes after he carries her in disguise as a beggar:
188. He replied, “How differently fortune favours people. I thought I was teating you well and hoped for alms from you, but all I earn is curses and abuse and nothing of any use,” and he gave the impression of being very upset.
ASB 8.  89. 307. 22.  22. Missæll, “in ungleichem grade glücklich”. þjóðin, “die leute”. Der sinn ist: “nicht jedem ist das glück hold”.   22.23. gera til góðs, "etwas tun, wodurch man (für sich) etwas gutes erreicht". 308.  2. koma, renna e-hm í (allt) skap, unpersönlich oder mit der ursache des verdrusses als subjekt, "einem (sehr) zu herzen gehen".
FJ Proverb word 474. Page 203. þjóð – missæl er þjóðin Grett 203 (Boer 307). ‘Folk er ulige lykkelige’. = GJ.
TPMA 5.  89. GLÜCK/bonheur/luck  5. Blindheit, Parteilichkeit und Willkur des Glücks (Schicksals) 5.2. Das Glück ist nicht zu allen gleich  Nord. 418 Missæl er þjóðin In ungleichem Grade sind die Leute glücklich GRETTIS SAGA 89, 9 (= JÓNSSON, ARKIV 474. JÓNSSON 188).
Ed. note. See p. 247.

ÍF VII.  89. 284. Eptir þetta sór hon svá fallin eið, sem nú¹ var greint; mæltu þat margir, at hon myndi þat sanna, sem mælt er, at lítit skyldi í eiði ósœrt.^2     1nú b.v. 556, 152.   ²Það er: lítið (ekkert) skyldi ósvarið eða undan dregið í eiðnum.
CSI II.  89. Narrator’s people commenting on the oath of Spes:
188. Afterwards she swore to the oath as it now was stated. Many people said that she was proving the saying that ‘an oath should leave few things unsworn.’ She replied that she expected wise men would consider that it had dispelled all suspicion.
ASB 8.  89. 309. 14. 2. ósært ist nom. neutr., nicht zu ósærr (Fr. III, 810b), sondern zu ó + part. særðr, “nicht geschworen”. Der sinn des sprichwortes ist: “wenn ein eid abgelegt wird, soll wenig unbeschworen bleiben”, d.h. man soll den eid in solche worte fassen, dass die möglichkeit des betruges vollständig ausgeschlossen wird. In dem vorliegende falle z.b. sollte Spes geschworen haben, dass der bettler sie nur an diesem tage berührt hatte.
FJ Proverb word 82. Page 77. eiðr – lítit skyldi í eiði ósœrt Grett 204 (Boer 309). ‘Kun lidet (?: intet) skulde være usværget i eden’, ?: eden skal omfatte alt (hvad der kommer i betragtning). JG har lítið er osv.
TPMA 2.  388.  EID/serment/oath  7. Verschiedenes  Nord. 100 Armr er vára vargr Unglücklich ist der Brecher der Eide SIGRDRÍFUMÁL 23, 6. 101 At hon mundi þat sanna, sem mælt er, at lítit skyldi í eiði ósœrt Dass sie das bestätitgen würde, was im Sprichwort gesagt wird, dass im Eid wenig unbeschworen bleiben sollte¹¹ GRETTIS SAGA 89, 14. 102 Quod queat accidere iurans non inficiare. – Thw scalt eij swærie fore vganghen tingh Was geschehen kann, leugne nicht mit Eiden ab! – Du sollst nicht hinsichtlich einer Sache schwören, welche noch nicht geschehen ist LÅLE 898. 103 Litem de statere dissoluit lingua statere. – Lætum thæn swæria ænga hafuir siælena Das Zünglein an der Waagschale entscheidet den Streit über das Gewicht. – Wir wollen den schwören lassen, der keine Seele (zu verlieren) hat¹² LÅLE S 500.     ¹¹Nach der Anm. der Ausg. bedeutet dies, dass man den Eid in solche Worte fassen soll, dass die Möglichkeit des Betruges vollständig ausgeschlossen wird.  ¹²Der Hrsg. schlägt vor, skalena (Waagschale) statt siælena (Seele) zu lesen, um den schwed. Text dem lat. ein wenig anzupassen, was aber dem Zitat keinen einleuchtenden Sinn gibt. Vgl. den Komm. der Ausg.

ÍF VII.  89. 284. Fór þar, sem víða eru dœmi til, at inir lægri verða at lúta; gat hann ok engu fram komit, þó at hann hefði rétt at mæla. Spes tók nú við öllum penningum þeira ok þótti in mesti kvenskörungr.
CSI II.  89. Narrative comment on the outcome of the corrupted oath and the divorce:
188. In this case, as in others, the weaker were forced to yield. He did not manage to have his way even though he was in the right.
ASB 8.  89. 309. 16.  11.12. Fór – til, s. zu c. 20, 6.  12. enir – lúta, “der geringere muss nachgeben”. Dasselbe sprichwort Flat. III, 352.
FJ Proverb word 231. Page 105. lágr – hinn lægri verðr at lúta Grett 204 (Boer 309), Vápnf. 16 (Austf. 46). ‘Det ringere må böje sig’. = GJ.
TPMA 8.  308.  NACHGEBEN/céder/to yield  2. Dem Mächtigeren, Grösseren und Stärkeren muss man nachgeben (weichen)  Nord. 15 Fór þar, sem víða eru dœmi til, at enir lægri verða at lúta Es ging dort so, wie es mancherorts Beispiele dazu gibt, dass die Niedrigeren nachgeben müssen GRETTIS SAGA 89, 16. 16 Cedere maiori non est pudor inferiori. – Thet ær ey skam at then mijnne wijge then større Übers. wie 8. – Das ist keine Schande, dass der Kleinere dem Grösseren weiche LÅLE 137.
Ed. note. Conceptual link with proverbs of relative power.   See the beginning of Fóstbrœðra saga, Möðruvallabók version, the Þorbjörg in digra episode.   See TPMA 4.   460., under listings for that saga in this Concordance.

ÍF VII.  89. 284. Fór þar, sem víða eru dœmi til, at inir lægri verða at lúta; gat hann ok engu fram komit, þó at hann hefði rétt at mæla.
CSI II.  89. Narrative comment on the outcome of the corrupted oath and the divorce:
188. In this case, as in others, the weaker were forced to yield. He did not manage to have his way even though he was in the right.
ASB 8.  89. 309. 16.  11.12. Fór – til, s. zu c. 20, 6.  12. enir – lúta, “der geringere muss nachgeben”. Dasselbe sprichwort Flat. III, 352.

Return to
Concordance